Separacja – kiedy widzę jeszcze możliwość ratowania związku małżeńskiego

Jeżeli w naszym małżeństwie pojawiają się problemy, które z dnia na dzień przybierają na sile, a dodatkowo nie jesteśmy w stanie, na drodze wzajemnych ustępstw i dialogu, przywrócić harmonii, zaś z różnych przyczyn nie chcemy się rozwieść (przykładowo jest to kwestia wiary), dobrym rozwiązaniem może być złożenie do Sądu pozwu o separację. Inaczej mówiąc, jeżeli pomiędzy małżonkami istnieje choćby cień szansy na ratowanie małżeństwa a inne sposoby zawiodły, należy pomyśleć o separacji. Wyróżnić można separację faktyczną oraz separacji prawną (sądową).

Separacja faktyczna polegać może, na przykład, na zmianie miejsca zamieszkania przez jednego z małżonków, czy unikania kontaktów ze współmałżonkiem – nie wywołuje ona skutków prawnych.

Separacja prawna następuje w wyniku orzeczenia przez Sąd separacji. Dochodzi wówczas do czasowego „zawieszenia” małżeństwa, co oznacza, iż pewne prawa i obowiązki ulegną zawieszeniu.

Tak samo jak w przypadku rozwodu, po orzeczeniu separacji pomiędzy małżonkami:

– powstanie ustrój rozdzielności majątkowej;

– małżonkowie nie będą po sobie dziedziczyć z ustawy;

– w przypadku posiadania wspólnych małoletnich dzieci Sąd będzie orzekał o władzy rodzicielskiej, kontaktach oraz alimentach na rzecz małoletnich dzieci;

– w przypadku zawarcia porozumienia przez małżonków w sprawie wykonywania władzy rodzicielskiej, kontaktów oraz alimentów na małoletnie dzieci Sąd będzie mógł wydać orzeczenie zgodne z treścią wskazanego porozumienia, jeżeli będzie to zgodne z dobrem małoletniego/ małoletnich dziecka/dzieci;

– Sąd nie będzie orzekał o kontaktach z małoletnimi dziećmi, jeżeli małżonkowie złożą zgodnie taki wniosek;

– Sąd będzie orzekał o sposobie korzystania z wspólnego mieszkania przez czas wspólnego w nim zamieszkiwania.

Czy Sąd zawsze orzeknie separację?

Nie. Aby Sąd mógł orzec separację musi ustalić czy pomiędzy małżonkami nastąpił zupełny rozkład pożycia małżeńskiego. Tak samo jak przy rozwodzie, zupełny rozkład pożycia oznacza ustanie pomiędzy stronami więzi fizycznej, duchowej i gospodarczej. W sytuacji, gdy strony, z ważnych przyczyn, dalej zachowują pewne elementy więzi gospodarczej Sąd oceniając te powody może uznać, iż pomimo zachowania więzi gospodarczej, doszło do zupełnego rozkładu pożycia.

Sąd nie ustala przy orzekaniu separacji czy rozkład pożycia małżeńskiego ma charakter trwały.  

Następnym krokiem będzie ustalenie czy w sprawie nie występują negatywne przesłanki, które nie pozwalają na orzeczenie separacji. W przypadku, gdyby w skutek orzeczenia separacji miało ucierpieć dobro wspólnych, małoletnich dzieci albo orzeczenie separacji byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, orzeczenie separacji jest niedopuszczalne.

Czy Sąd, w sprawie o separację, zawsze orzeka o winie któregoś z małżonków?

Co do zasady tak.Sąd może jednak odstąpić od orzekania o winie, na zgodne żądanie małżonków.

Czy małżonek winny rozkładu pożycia małżeńskiego może wystąpić z pozwem o separację?

Tak. Wyłączna wina małżonka występującego z pozwem nie jest zaliczana do negatywnych przesłanek orzeczenia separacji. Inaczej sprawa wygląda w sprawach rozwodowych, o czym możesz przeczytać w jednym z poprzednich wpisów.

Co w sytuacji, gdy jedna strona wniosła o orzeczenie separacji zaś druga o rozwód?

W przypadku, gdy żądanie orzeczenia rozwodu jest uzasadnione (a nie występują negatywne przesłanki, które sprawiają, że orzeczenie rozwodu jest niedopuszczalne) to Sąd orzeka rozwód. Jeżeli jednak orzeczenie rozwodu jest niedopuszczalne (występują negatywne przesłanki dla orzeczenia rozwodu) to Sąd orzeka separację.

Czy w trakcie sprawy o separację mogę zmienić swoje stanowisko i żądać rozwodu?

Tak, ale tylko do momentu wydania wyroku przez Sąd I instancji. Po wydaniu wyroku przez Sąd I instancji, taka zmiana nie jest już możliwa.

Jeżeli jednak separacja nie spełniła swojego zadania i związek małżeński nie został odbudowany, możemy wystąpić z pozwem o rozwód.

Czy w pozwie o separację mogę żądać alimentów na siebie i dzieci?

Tak, nie ma przeszkód prawnych, aby złożyć takie żądanie. O obowiązku alimentacyjnym na wspólne małoletnie dzieci Sąd będzie orzekał z urzędu. O obowiązku alimentacyjnym jednego ze współmałżonków na rzecz drugiego Sąd będzie orzekał w przypadku złożenia takiego wniosku. Należy pamiętać, iż w przypadku orzeczenia separacji bez winy stron, bądź z winy obojga musi po stronie uprawnionego zaistnieć niedostatek, aby otrzymać alimenty.

W przypadku, gdy winnym rozkładu pożycia małżeńskiego jest małżonek zobowiązany do alimentacji po stronie uprawnionego musi wystąpić istotne pogorszenie sytuacji materialnej.

Jak długo muszę płacić alimenty na małżonka po orzeczeniu separacji?

Niestety w sytuacji, w której obowiązek alimentacyjny został orzeczony w wyroku separacyjnym nie ma limitu czasu, co oznacza, iż obowiązek ten może trwać wiele lat.

Czy po orzeczeniu separacji jestem zobowiązany do pomocy małżonkowi?

Istotą separacji jest to, iż więzy między małżonkami nie zostają zerwane na trwałe. Jeżeli wymagają tego względy słuszności to, pomimo orzeczenia separacji, nadal jesteśmy obowiązani do pomocy małżonkowi.

Czy orzeczenie separacji oznacza, iż musimy oddzielnie zamieszkać?

Nie. Nadal możemy zamieszkiwać wspólnie, jednakże Sąd w przypadku, gdy posiadamy wspólne mieszkanie, powinien ustalić sposób korzystania z niego. Możemy wnosić o to, a by Sąd ustalił, z których pomieszczeń możemy korzystać samodzielnie, a z których wspólnie. Sąd może również ustalić, iż nie możemy, na przykład, bez zgody drugiego małżonka zapraszać gości w określonych porach.

Czy po orzeczeniu separacji mogę powrócić do nazwiska noszonego przed ślubem?

Nie, orzeczenie separacji, inaczej niż w przypadku orzeczenie rozwodu, nie daje nam możliwości do powrotu do nazwiska, które nosiliśmy przed zawarciem związku małżeńskiego.

Czy po orzeczeniu separacji mogę zawrzeć związek małżeński?

Nie. Nadal formalnie pozostajemy w związku małżeńskim. Zawierając ponowne małżeństwo w trakcie trwania orzeczonej sądownie separacji lub istniejącej separacji faktycznej, popełniamy przestępstwo bigamii.

Czy po orzeczeniu separacji mogę dokonać podziału majątku?

Tak nie ma przeszkód, aby dokonać takiego podziału po orzeczeniu separacji.

Co w sytuacji, gdy małżonkowie doszli do porozumienia i widzą możliwość kontynuacji pożycia?

W takim przypadku na zgodny wniosek stron Sąd znosi separację a małżeństwo „ powraca”.

Należy jednak pamiętać, iż po zniesieniu separacji zostaje przywrócona majątkowa wspólność małżeńska. Jeżeli nadal chcemy utrzymać rozdzielność majątkowa musimy zawrzeć taki punkt we wniosku o zniesienie separacji. 

Pamiętajmy również, iż zniesienie separacji nie wpływa na władzę rodzicielską. Wobec czego należy zawrzeć we wniosku o zniesienie separacji również i ten punkt, o ile sytuacja tego wymaga.

Co w sytuacji, kiedy nie widzimy już możliwości wspólnego pożycia?

Jeżeli jesteśmy przekonani o tym, iż nasze wspólne pożycie nie może być kontynuowane, zaś nie zachodzą negatywne przesłanki – należy złożyć pozew o rozwód.

Autor

Agnieszka Nieznalska-Klimorowska

Adwokat, specjalista prawa karnego i rodzinnego.