Pełnomocnik świadka w postępowaniu karnym.

Otrzymanie wezwania do stawiennictwa w postępowaniu przygotowawczym, a także w postępowaniu sądowym, bez wątpienia, wywołuje stres u osoby wezwanej. Wizyta w sądzie nie kojarzy się z miłym przeżyciem, tym bardziej, że stawiennictwo świadka jest obowiązkowe, a pytania jakie mogą paść, mogą być trudne. Dodatkowo jeżeli świadek nie stawi się na wezwanie bez usprawiedliwienia, może zostać ukarany.

Często osoba wzywana nie wie, w jakiej sprawie jest wzywana. W postępowaniu przygotowawczym nagminny jest brak umieszczania, w wezwaniu do stawiennictwa, informacji, jaki jest przedmiot postępowania. Wezwanie powinno umożliwiać osobie wzywanej skojarzenie celu wezwania. Funkcjonariusze wypełniając wezwania nie tylko potrafią „zapomnieć’ wskazania, nawet krótkiego, o jaką sprawę chodzi, ale nawet wskazania artykułu kodeksu karnego, które postępowanie obejmuje. Zdarzają się również wezwania bez wskazania, w jakim charakterze dana osoba ma być przesłuchiwana! Tak, to właśnie kondycja wymiaru sprawiedliwości w pigułce.

Ważne! Często stosowaną, ale skrajnie złą, praktyką organów ścigania jest wzywanie określonej osoby w charakterze świadka oraz przesłuchanie tej osoby. Następnie, po kilkuminutowej przerwie, przedstawienie takiemu „świadkowi” zarzutów i tym samym zmianę jego statusu na podejrzanego. Przecież, co do zasady, świadek ma mówić prawdę, prawdę którą następnie można bezwstydnie wykorzystać.

Jak w postępowaniu karnym świadek może zabezpieczyć kontrolę przestrzegania przysługujących mu praw i określenia ciążących na nim obowiązków?

Takie zabezpieczenie może mu zapewnić ustanowiony pełnomocnik.

Wspomnę tu jedynie, że jeżeli świadek:
a) jest osobą pokrzywdzoną przestępstwem,
b) zgłosił się do postępowania sądowego, jako oskarżyciel posiłkowy uboczny, czyli działający w toku postępowanie obok oskarżyciela publicznego,
c) występuje w postępowaniu jako oskarżyciel posiłkowy subsydiarny, czyli działający samodzielnie

to może ustanowić pełnomocnika, bez uzasadniania konieczności jego udziału w sprawie. Wskazane osoby są osobami będącymi stronami postępowania karnego. Te nie mają żadnych ograniczeń w ustanawianiu pełnomocnika.

Dodatkowo zgodnie z procedurą karną świadek, który nie ma przymiotu wyżej wskazanej strony postępowania, może ustanowić pełnomocnika „jeżeli wymagają tego jego interesy w toczącym się postępowaniu”. Osób, które mogą skorzystać z w/w uprawnienia do ustanowienia pełnomocnika jest więcej. W tym wpisie chciałem wskazać taką możliwość wyłącznie w zakresie świadka.

Nie ulega najmniejszej wątpliwości, że świadkiem, któremu prawo do ustanowienia pełnomocnika, przysługuje, będzie osoba, która jest zagrożona tym, że może, w toku dalszego postępowania, stać się podejrzanym, a następstwie oskarżonym.

Konieczność ochrony praw świadka, zatem ochrony „jego interesów” wynika także w sytuacji, gdy świadkowi przysługuje prawo do odmowy składania zeznań czy też prawo do odmowy odpowiedzi na pytania. Pytania, które mogłyby narazić świadka lub jego najbliższych na odpowiedzialność karną. W szczególności dotyczy to postępowania przygotowawczego. Funkcjonariusze, na wszystkie sposoby, podejmują bowiem próby uzyskania od świadka wiadomości, które on posiada.

Interes należy rozumieć jako interes indywidualny świadka, a nie jakieś innej osoby. Może to być interes prawny, ale wydaje się, że interes ekonomiczny jest także dopuszczalny / jeżeli przewidywane orzeczenie w sprawie może wywołać określone skutki w majątku świadka np. jeżeli wyrok może wywołać w majątku świadka określone skutki, chociażby w zakresie orzeczenia zwrotu korzyści uzyskanej z przestępstwa i określenie wymiaru tej korzyści /.

Rolą pełnomocnika świadka jest ochrona jego praw, w tym przede wszystkim praw procesowych.

Prawidłowa ochrona świadka polegała będzie m.in. na wykorzystaniu przez pełnomocnika jego wiedzy w zakresie praw przysługujących świadkowi, ale także np. w zakresie zapewnienia prawidłowej procedury całości postępowania, czy to przygotowawczego, czy też sądowego.

Uwaga! Pełnomocnik ustanowiony przez świadka ma prawo i obowiązek działania od chwili ustanowienia pełnomocnictwa. Pełnomocnictwo jest skuteczne przy braku decyzji negatywnej „gospodarza postępowania”.

Ważne! Pełnomocnikiem świadka może być adwokat.

W postępowaniu przygotowawczym owym „gospodarzem” jest prokurator. Prokurator może zarządzeniem odmówić dopuszczenia pełnomocnika do udziału w postępowaniu. Następuje to wówczas, gdy prokurator nie dopatrzy się istnienia „interesu” świadka, o którym pisałem wyżej.

Ważne! Odmowa dopuszczenia pełnomocnika świadka w postępowaniu przygotowawczym następuje zarządzeniem wydanym przez prokuratora. Na takie zarządzenie przysługuje zażalenie. Zażalenie rozpoznaje prokurator bezpośrednio przełożony, czyli prokurator rejonowy/okręgowy/regionalny tej samej jednostki prokuratury.

W postępowaniu sądowym „gospodarzem” jest sąd rozpoznający daną sprawę. Sąd odmawia dopuszczenia pełnomocnika świadka do udziału w sądowych czynnościach procesowych, wydając postanowienie.

Ważne! Na postanowienie sądu nie przysługuje środek odwoławczy, czyli zażalenie.

Autor

Wiesław Czwakiel

Adwokat, specjalista prawa karnego, gospodarczego, rodzinnego i prawa pracy.