Uznanie ojcostwa.

Pisałam już na blogu o ustaleniu ojcostwa oraz o zaprzeczeniu ojcostwa. Jeżeli jeszcze nie miałeś okazji zapoznawać się z tymi wpisami to zapraszam do lektury. Dzisiaj kolejny temat związany właśnie z ojcostwem – jak uznać ojcostwo?

Domniemanie ojcostwa.

Podstawowym domniemaniem jeżeli chodzi o ojcostwo, jest pochodzenie dziecka z małżeństwa. Domniemywa się, że dziecko pochodzi od męża matki jeżeli:
– urodziło się w czasie trwania małżeństwa albo
– przed upływem trzystu dni od jego ustania lub unieważnienia.

Domniemania tego nie stosuje się, jeżeli dziecko urodziło się po upływie trzystu dni od orzeczenia separacji prawnej. Separacja faktyczna nie uchyla tego domniemania.

W przypadku kobiety niezamężnej takie domniemanie nie wystarczy. Aby ustalić ojcostwo należy albo
– uznać ojcostwo przed Kierownikiem Urzędu Stanu Cywilnego,
– wytoczyć powództwo o ustalenie ojcostwa (gdy nie ma możliwości uznania przed kierownikiem USC).

Kiedy mogę uznać ojcostwo przed Kierownikiem Urzędu Stanu Cywilnego?

Uznanie ojcostwa może nastąpić przed Kierownikiem Urzędu Stanu Cywilnego zarówno po urodzeniu dziecka, jak i przed jego urodzeniem. Można więc uznać ojcostwo dziecka poczętego. Można również uznać ojcostwo dziecka urodzonego w następstwie procedury medycznie wspomaganej prokreację, przed urodzeniem tegoż dziecka.

Co w sytuacji, gdy uznam ojcostwo a matka dziecka przed porodem zawrze związek małżeński z innym mężczyzną?

W takiej sytuacji nasze uznanie jest ważne i nie zachodzi domniemanie, że ojcem dziecka jest mąż matki.

Jakie warunki muszę spełnić, aby oświadczenie mężczyzny o uznaniu ojcostwa było skuteczne?

Przez złożenie oświadczenia należy rozumieć przyznanie danego mężczyzny, że jest ojcem danego dziecka. Dokładniej rzecz ujmując dany mężczyzna wskazuje, że dziecko biologicznie od niego pochodzi. Kierownik Urzędu Stanu Cywilnego takie oświadczenie dokumentuje w formie protokołu. To jednak nie wszystko. Dla ważności takiego oświadczenia potrzebne jest oświadczenie matki dziecka, która potwierdzi, iż oświadczenie mężczyzny jest zgodne z prawdą.

Matka dziecka powinna złożyć takie oświadczenie jednocześnie z oświadczeniem mężczyzny o uznaniu ojcostwa, lub w ciągu 3 miesięcy od dnia złożenia przez mężczyznę oświadczenia.

Oświadczenie mężczyzny będzie brzmiało inaczej w przypadku dziecka poczętego, a także mającego się urodzić wskutek procedury medycznej. Wtedy mężczyzna oświadcza, że będzie ojcem dziecka, zaś w drugim przypadku, że będzie ojcem dziecka, które urodzi się w następstwie procedury medycznie wspomaganej prokreacji. Różnica niby niewielka ale jednak istnieje.

Dla skuteczności wskazanych oświadczeń mężczyzny wymagane jest potwierdzenie prawdziwości tych oświadczeń złożone przez matkę w odpowiednim terminie.

 Dodatkowym warunkiem uznania oświadczenia za skuteczne w przypadku dziecka poczętego w wyniku procedury medycznej jest czas urodzenia dziecka. Zgodnie z przepisami oświadczenie będzie skuteczne, gdy dziecko poczęte wskutek procedury medycznej przyjdzie na świat w ciągu dwóch lat od złożenia przez mężczyznę oświadczenia.

Co w sytuacji, gdy matka dziecka nie zdąży złożyć oświadczenia we wskazanym terminie?

W takiej sytuacji oświadczenie mężczyzny o uznaniu ojcostwa nie wywoła skutków prawnych. Jednakże nic nie stoi na przeszkodzie, aby mężczyzna ponownie złożył takie oświadczenia przed Kierownikiem Urzędu Stanu Cywilnego i oczekiwał potwierdzenia jego prawdziwości przez matkę dziecka. Jeżeli matka dziecka potwierdzi prawdziwość oświadczenia mężczyzny jednocześnie bądź w ciągu 3 miesięcy od dnia złożenia przez mężczyznę oświadczenia wywoła ono skutki zarówno w sferze rodzinnej jak i prawnej.

Co w sytuacji, gdy jedna z osób mogących złożyć stosowne oświadczenie celowo unika wizyty w Urzędzie?

W takiej sytuacji nie pozostaje nic innego jak zainicjować postępowanie sądowe o ustalenie ojcostwa.

Czy Kierownik Urzędu Stanu Cywilnego może odmówić przyjęcia oświadczenia o uznaniu ojcostwa?

Kierownik Urzędu Stanu Cywilnego może odmówić przyjęcia oświadczeń koniecznych do uznania ojcostwa. Dotyczy to zarówno oświadczeń matki dziecka jak i mężczyzny uznającego ojcostwo. Dzieje się tak, jeżeli uznanie jest niedopuszczalne albo wtedy, gdy poweźmie wątpliwości, co do pochodzenia dziecka.

Przyjęcie oświadczenia o uznaniu jest niedopuszczalne na przykład, gdy:

a) przed Sądem została wszczęta sprawa o ustalenie ojcostwa
b) kobieta zamierzająca złożyć takie oświadczenie nie jest matką dziecka
c) zamierza je złożyć osoba:
– która nie ukończyła 16 lat,
– bądź, co do której istnieją podstawy do całkowitego ubezwłasnowolnienia

Osoba taka, jeżeli nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych, może złożyć oświadczenie konieczne do uznania ojcostwa tylko przed Sądem opiekuńczym. 

Wątpliwości Kierownika Urzędu Stanu Cywilnego mogę powstać przykładowo, gdy pomiędzy mężczyzną chcącym złożyć oświadczenie a dzieckiem istnieje spora różnica wieku. Sytuacja ta nie wystąpi w przypadku dziecka poczętego w wyniku procedury medycznej.

Co w sytuacji, kiedy rodzice dziecka przebywają poza granicami kraju?

Jeżeli uznanie dotyczy dziecka, którego przynajmniej jedno z rodziców jest obywatelem polskim to oświadczenie o uznaniu ojcostwa może być złożone:
– przed polskim konsulem lub
– osobą wyznaczoną do wykonywania funkcji konsula.

Czy w sytuacji niebezpieczeństwa oświadczenie o uznaniu dziecka mogą odebrać inne osoby niż Kierownik Urzędu Stanu Cywilnego?

Jeżeli matka dziecka lub mężczyzna, od którego dziecko pochodzi znajdują się w sytuacji niebezpiecznej, zagrażającej bezpośrednio ich życiu to oświadczenie konieczne do uznania ojcostwa może zostać zaprotokołowane przez notariusza, albo złożone do protokołu wobec wójta, burmistrza, prezydenta miasta, starosty, marszałka województwa, sekretarza powiatu albo gminy. Protokół taki podpisuje osoba, która przyjęła takie oświadczenie oraz osoba, która je złożyła, chyba, że nie może ona go podpisać. Przyczynę braku podpisu należy podać w protokole.

Kolejny krok stanowi przekazanie spisanego protokołu niezwłocznie urzędowi stanu cywilnego, który byłby właściwy do sporządzenia aktu urodzenia dziecka.

Jeżeli oświadczenie zostało złożone przed urodzeniem dziecka poczętego, lecz nienarodzonego, protokół zawierający to oświadczenie jest przekazywany do urzędu stanu cywilnego właściwego ze względu na miejsce sporządzenia aktu urodzenia matki dziecka lub do urzędu stanu cywilnego właściwego dla miasta stołecznego Warszawy – gdy rejestracja urodzenia matki nie nastąpiła na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Czy istnieje jakiś termin po przekroczeniu, którego nie mogę uznać ojcostwa?

Tak. Uznania ojcostwa nie można dokonać po osiągnięciu przez dziecko pełnoletności.

Również w sytuacji, gdy dziecko zmarło przed osiągnięciem pełnoletności, mamy ograniczony czas na uznanie ojcostwa. W takim przypadku uznać ojcostwo możemy w ciągu roku od dnia, w którym dowiedzieliśmy się o śmierci dziecka. Jeżeli jednak w ciągu tego czasu dziecko ukończyłoby 18 lat to uznanie jest niedopuszczalne.

Czy mogę odwołać uznanie ojcostwa?

Nie można w drodze oświadczenia odwołać uznania ojcostwa. W takiej sytuacji pozostaje nam droga sądowa. Jeżeli powzięliśmy wiadomość, iż dziecko, które uznaliśmy nie pochodzi od nas musimy wystąpić z powództwem o ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa.

UWAGA! Pamiętaj, że od momentu dowiedzenia się, że dziecko od Ciebie nie pochodzi masz rok na wytoczenie powództwa o ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa.

Jeżeli uznałeś ojcostwo dziecka nienarodzonego, rozpoczęcie biegu rocznego terminu nie rozpoczyna się przed urodzeniem dziecka.

Również w sytuacji, gdy uznałeś ojcostwo dziecka, które miało urodzić się wskutek procedury medycznej, a urodziło się z pominięciem tej procedury możesz wytoczyć takie powództwo.

Autor

Agnieszka Nieznalska-Klimorowska

Adwokat, specjalista prawa karnego i rodzinnego.