Prawa pokrzywdzonego. Prawo do informacji i dostęp do akt.
Dzisiejszym wpisem kontynuuję tematykę uprawnień osób pokrzywdzonych w postępowaniu karnym. Linki do poprzednich wpisów znajdziesz na końcu artykułu. A teraz przejdźmy już do tematu. Kolejnymi prawami pokrzywdzonego w postępowaniu karnym są prawo do uzyskiwania informacji oraz wglądu do akt postępowania.
Prawo do uzyskania informacji o toczącym się postępowaniu.
Jako pokrzywdzonemu w toku postępowania przysługują Ci również inne prawa, niż wskazałem w poprzednich swoich wpisach. Prawa te powinny zapewnić Ci kontrolę nad prowadzonym postępowaniem poprzez uzyskiwanie informacji w jego toku.
Przysługują Ci między innymi następujące prawa:
Prawo do uzyskania informacji o zarzutach oskarżenia oraz kwalifikacji prawnej tych zarzutów.
Jest to prawo, z którego możesz skorzystać formalnie już na etapie śledztwa lub dochodzenia. Będzie ono w pełni skuteczne dopiero na etapie postępowania sądowego. W czasie pierwszego przesłuchania w charakterze pokrzywdzonego możesz złożyć wniosek z żądaniem by informowano Cię o treści zarzutów oskarżenia i ich kwalifikacji prawnej. Wniosek możesz złożyć do protokołu przesłuchania lub na piśmie. Wniosek w Twoim imieniu może złożyć również Twój pełnomocnik. Prowadzący postępowanie nie ma jednak obowiązku informowania Ciebie, w wyżej wymienionym zakresie, na tym etapie postępowania. Twoje prawo zrealizuje się po wniesieniu aktu oskarżenia do sądu. Szczegółowo na ten temat napiszę we wpisie dotyczącym przysługujących pokrzywdzonemu praw w toku postępowania sądowego,
Prawo do informacji o zastosowaniu wobec podejrzanego środka zapobiegawczego w postaci tymczasowego aresztowania.
O tymczasowym aresztowaniu podejrzanego powinieneś być zawiadomiony pisemnie. Odstąpić od tego wymogu można tylko i wyłącznie, gdy jako pokrzywdzony byłeś obecny przy ogłaszaniu przez sąd postanowienia o tymczasowym aresztowaniu,
Prawo do informacji o zmianie, uchyleniu lub nieprzedłużeniu tymczasowego aresztowania wobec podejrzanego.
Obowiązek ten jest bezwarunkowy albowiem wiązać się może z Twoim bezpieczeństwem. Obowiązek powiadamiania Ciebie dotyczy również sytuacji, gdy areszt tymczasowy został zamieniony na środek wolnościowy np. w postaci dozoru policji. Informacje te uzyskujesz z urzędu i nie musisz w tym zakresie składać jakiegokolwiek wniosku. Możesz jednakże z tego prawa do informacji zrezygnować, składając prowadzącemu postępowanie odpowiednie oświadczenie. Obowiązek powiadomienia rozciąga się także na przypadek, gdy tymczasowo aresztowany uciekł z aresztu śledczego,
Pośrednio prawo do informacji uzyskujesz także składając odpowiednie wnioski dowodowe lub wnioski o przeprowadzenie innych czynności procesowych.
Prawo to realizujesz również wtedy gdy w tych czynnościach uczestniczysz. Masz wówczas możliwość zorientowania się, w jakim kierunku podąża postępowanie i odpowiednio możesz zareagować, jeżeli widzisz nieprawidłowości w jego prowadzeniu. Więcej na ten temat napiszę we wpisie związanym z prawem do składania przez pokrzywdzonego zażaleń.
Prawo do dostępu do akt sprawy w trakcie postępowania przygotowawczego.
W czasie, gdy akta sprawy znajdują się w dyspozycji organu prowadzącego postępowanie przygotowawcze Twoje prawo zostaje znacznie ograniczone. Jeżeli chcesz uzyskać dostęp do akt to musisz złożyć prowadzącemu postępowanie stosowny wniosek. We wniosku powinieneś również zaznaczyć czy akta chcesz tylko przeglądać (przeczytać) czy też zamierzasz zrobić odpisy lub kopie np. fotokopie dokumentów. To właśnie do prowadzącego postępowanie należy decyzja czy akta zostaną Ci udostępnione, a jeżeli tak, to, w jakim zakresie.
Ważne! Aby uzyskać dostęp do akt sprawy musisz złożyć odpowiedni wniosek. Z urzędu akta nie zostaną Ci udostępnione.
Czy prokurator ma prawo odmówić Ci udostępnienia akt sprawy?
Jak wskazano już wyżej decyzja o udostępnieniu akt należy do prowadzącego postępowanie przygotowawcze.
Prowadzący postępowanie może odmówić Ci dostępu do akt tylko i wyłącznie w określonych przepisami przypadkach.
Jeżeli według niego zachodzi uzasadniona potrzeba zabezpieczenia prowadzonego postępowania. Jak powyższy zapis rozumieć? Oczywiście znowu jest to „worek”, w który wrzucić można wszystko. Taka możliwość jest niestety dosyć często wykorzystywana w postępowaniu przygotowawczym i określana kolokwialnie „dobrem śledztwa czy też dochodzenia”. Odmowa udostępnienia akt powinna mieć miejsce wyłącznie, jeżeli ich udostępnienie może utrudnić lub uniemożliwić cel postępowania przygotowawczego. Celem postępowania przygotowawczego jest przede wszystkim ustalenie czy przestępstwo zostało popełnione, a następnie wykrycie sprawcy przestępstwa i zgromadzenie oraz zabezpieczenie dowodów jego popełnienia.
Tylko w przypadku faktycznego zaistnienia wskazanych wyżej zagrożeń odmowa udostępnienia akt może zostać uznana za uzasadnioną.
Prowadzący postępowanie musi, w przypadku odmowy udostępnienia akt sprawy, wydać odpowiednie zarządzenie. Zarządzenie zawiera także uzasadnienie.
Jeżeli odmówiono Ci dostępu do akt to na Twój wniosek prowadzący postępowanie ma obowiązek poinformowania Ciebie, w jakim terminie udostępnienie akt będzie możliwe.
Uwaga! Masz prawo zaskarżyć niekorzystne dla Ciebie zarządzenie o odmowie udostępnienia akt.
Na odmowę udostępnienia akt przysługuje Ci zażalenie. Zażalenie wnosi się w terminie 7 dni od dnia następnego po otrzymaniu odmownego zarządzenia.
Jeżeli zarządzenie wydał inny organ prowadzący postępowanie niż prokurator / np. funkcjonariusz Policji /, to zażalenie rozpoznawał będzie prokurator nadzorujący postępowanie przygotowawcze. W sytuacji, gdy zarządzenie wydał prokurator zażalenie będzie rozpoznane przez prokuratora bezpośrednio przełożonego. Bezpośrednio przełożonym jest prokurator wyższego szczebla. Struktura prokuratury wygląda zaś następująco: Prokuratura Rejonowa, Okręgowa, Regionalna i Krajowa.
Pamiętaj! Jeżeli odmówiono Ci dostępu do akt sprawy zawsze masz prawo ponownie złożyć stosowny wniosek. Możesz to zrobić nawet w sytuacji, gdy zażalenie na wcześniejszą odmowę nie zostało przez Ciebie zaskarżone lub też nie zostało uwzględnione.
Prawo do końcowego zaznajomienia się z materiałami postępowania przygotowawczego.
Przede wszystkim obowiązkiem prowadzącego pierwsze Twoje przesłuchanie, jako pokrzywdzonego jest poinformowanie o przysługującym Ci prawie do końcowego zaznajomienia się z materiałami całego postępowania przygotowawczego. Nawet, jeżeli podczas tego pierwszego przesłuchania, złożyłeś oświadczenie o rezygnacji z tego prawa, to w późniejszym czasie, gdy zmienisz zdanie, dalej z tego prawa możesz skorzystać. Oczywiście musisz prowadzącego postępowanie poinformować o zmianie swojego stanowiska poprzez złożenie odpowiedniego wniosku.
Prowadzący postępowanie przygotowawcze ma prawo i obowiązek wyznaczyć termin zaznajomienia Ciebie z materiałami postępowania m.in. w przypadku: gdy zamierza zakończyć postępowanie wniesieniem aktu oskarżenia lub skierować wniosek o warunkowe umorzenie postępowania.
O terminie, który został wyznaczony, powinieneś być powiadomiony, z co najmniej 7- dniowym wyprzedzeniem.
Twoje prawo upoważnia Cię do osobistego przejrzenia całości akt sprawy, czyli całości zebranego materiału dowodowego. Wyznaczony czas na przeglądanie akt musi być odpowiedni i uwzględniać ilość zgromadzonego materiału. Należy przez to rozumieć nie tylko jego obszerność ale także Twoje możliwości osobiste. Mam tu na myśli np. umiejętność szybkiego lub wolnego czytania umożliwiające Ci prawidłowe skorzystanie z tego prawa. Pod uwagę powinna być wzięta również czytelność akt. Mam tu na myśli czytelność sporządzanych ręcznie protokołów przesłuchań czy też protokołów oględzin. Te dwa dowody, szczególnie w początkowej fazie postępowania, najczęściej są sporządzane pismem ręcznym.
Uwaga! Jeżeli nie możesz odczytać protokołów spisanych ręcznie, to w sporządzanym po zakończeniu zaznajamiania protokole, wyraźnie to zaznacz. Oznacza to bowiem, że nie miałeś możliwości zapoznania się z całością materiału dowodowego i Twoje prawo zostało naruszone.
Możesz także zażądać, aby treść takich nieczytelnych protokołów została Ci przedstawiona w sposób możliwy do odczytania, lub aby została Ci odczytana przez osobę protokół sporządzającą.
Pamiętaj! Twoje prawo dotyczy tylko zaznajomienia się z materiałami postępowania. Jeżeli będziesz chciał wykonać odpisy lub kopie dokumentów musisz uzyskać na to zgodę prowadzącego postępowanie. Konieczne jest też złożenie stosownego wniosku.
Z czynności zapoznania się przez Ciebie z materiałami postępowania sporządzony zostanie protokół. W protokole masz prawo zażądania uzupełnienia postępowania dowodowego, wskazując dowody lub czynności, które Twoim zdaniem w toku postępowania powinny być jeszcze przeprowadzone. Jeżeli takiego wniosku, w tym momencie, nie złożysz – to nic straconego. Możesz taki wniosek złożyć na piśmie w terminie 3 dni, od daty zaznajomienia się z materiałami. Uwzględniając Twój wniosek prowadzący postępowanie przeprowadza dowody zawnioskowane przez Ciebie. Po ich przeprowadzeniu ma ponownie obowiązek przesłania Ci zawiadomienia o nowym terminie zapoznania się z materiałami. Prawo to przysługuje Ci bowiem ponownie. Z tego prawa możesz skorzystać, zapoznając się kolejny raz z całością zebranego materiału dowodowego lub też tylko z częścią, czyli z dowodami, o które materiał dowodowy został uzupełniony.
W przypadku, gdy Twoje wnioski nie zostały uwzględnione prowadzący postępowanie wydaje postanowienie o nie uwzględnieniu wniosków. Na takie postanowienie zażalenie nie przysługuje. Ponadto prokurator wydaje postanowienie o zakończeniu postępowania przygotowawczego i kieruje sprawę do sądu.
Poprzednie wpisy o pokrzywdzonym i jego prawach w postępowaniu karnym:
Pokrzywdzony w postępowaniu karnym.
Reprezentacja pokrzywdzonego w postępowaniu karnym.
Składanie wniosków dowodowych.
Uwzględnienie i oddalenie wniosku dowodowego.
Prawo do udziału w czynnościach procesowych.
Blog
Podobne artykuły:
