Od 15 listopada ważne zmiany w prawie spadkowym.

Już w tym tygodniu, 15 listopada 2023 r. w życie wchodzą przepisy nowelizujące kodeks cywilny. Do istotnych zmian wprowadzonych nowelizacją, należą zmiany dotyczące dziedziczenia, odrzucenia spadku w imieniu małoletniego oraz niegodności dziedziczenia. W przeważającej mierze przepisy zmienione znajdą zastosowanie do spadków otwartych po 15 listopada 2023 r. z wyjątkiem dotyczącym składania oświadczeń za małoletnie dzieci.

Zawężenie kręgu spadkobierców ustawowych.

Poszczególne kręgi spadkobierców ustawowych do 15 listopada 2023 r. można w skrócie określić następująco:

1) małżonek oraz dzieci i dalsi zstępni spadkodawcy;
2) małżonek oraz rodzice, rodzeństwo i zstępni rodzeństwa spadkodawcy;
3) dziadkowie spadkodawcy i ich zstępni;
4) dzieci małżonka spadkodawcy (pasierbowie);
5) gmina ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy albo Skarb Państwa.

Od 15 listopada skróceniu ulega trzeci krąg spadkobierców, poprzez ograniczenie kręgu zstępnych po dziadkach, wyłącznie do ich dzieci i wnuków. Dalsi zstępni nie będą już brani pod uwagę.

Łatwiej odrzucić spadek w imieniu małoletniego dziecka.

Obecnie obowiązujące przepisy wymagają, aby rodzice, którzy chcą odrzucić spadek za małoletnie dziecko, w pierwszej kolejności powinni uzyskać zgodę na tą czynność sądu rodzinnego. Wniosek powinien być odpowiednio umotywowany. Dopiero po uzyskaniu zgody sądu, należy niezwłocznie złożyć w imieniu małoletniego oświadczenie o odrzuceniu spadku, przed notariuszem lub przed sądem. Od 15 listopada 2023 r. zgoda sądu nie będzie potrzebna, jeżeli małoletni będzie powołany do dziedziczenia w wyniku wcześniejszego odrzucenia spadku przez jego rodzica. Warunkiem tego jest zgodne działanie rodziców. Mogą oni działać wspólnie, lub osobno, gdy jeden rodzic ale za zgodą drugiego, składa stosowne oświadczenie. Co istotne decyzję mogą podejmować tylko rodzice, którym w tym zakresie tj. w zakresie decydowania o sprawach spadkowych dziecka, przysługuje władza rodzicielska. Oświadczenie o odrzuceniu spadku, podobnie jak dotychczas będzie można złożyć przed notariuszem lub przed sądem.

Na nowych zasadach, począwszy od 15 listopada 2023 r. będzie można załatwić wszystkie sprawy, w których termin na złożenie oświadczenia jeszcze nie upłynął.

Rozszerzenie przesłanek niegodności dziedziczenia.

Niegodność dziedziczenia, to możliwość prawna (instytucja), której zastosowanie wyłącza od dziedziczenia określoną osobę. Osoba ta może być spadkobiercą, zapisobiercą lub uzyskiwać inną korzyść ze spadku. Zdarza się, że taka osoba postępuje w sposób na tyle naganny, że względy etyczno-moralne uzasadniają wykluczenie jej od dziedziczenia. Do czynów niegodziwych stanowiących podstawę stwierdzenia niegodności dziedziczenia należą czyny skierowane przeciwko spadkodawcy lub jego bliskim. Niegodziwe są również czyny naruszające swobodę rozrządzania majątkiem na wypadek śmierci lub wymierzone przeciwko dokonanym już rozrządzeniom.

Od 15 listopada do przesłanek uznania za niegodnego dziedziczenia dojdą dwie nowe, o charakterze alimentacyjnym. Pierwsza to uporczywe uchylanie się przez spadkobiercę wobec spadkodawcy od wykonywania obowiązku alimentacyjnego. Musi on być co do wysokości orzeczeniem sądowym, ugodą zawartą przed sądem albo innym organem albo inną umową. Druga obejmuje uporczywe uchylanie się od wykonywania obowiązku pieczy nad spadkodawcą. W szczególności wynikającego z:

a) władzy rodzicielskiej, opieki, sprawowania funkcji rodzica zastępczego,
b) małżeńskiego obowiązku wzajemnej pomocy albo
c) obowiązku wzajemnego szacunku i wspierania się rodzica i dziecka.

Autor

Marcin Czwakiel

Adwokat, specjalista prawa spadkowego i karnego.