List żelazny. List gończy – za jakie czyny może zostać wystawiony i jakie wywołuje konsekwencje?

Wydanie listu gończego to działanie organów ścigania, które jest niezwykle istotne z punktu widzenia osoby poszukiwanej. Wywołuje bezpośrednie konsekwencje oraz prowadzi do natychmiastowych skutków w postaci działań prokuratury i Policji. Czym tak naprawdę jest list gończy i co należy zrobić, jeżeli został już wystawiony? Odpowiedzi na te i inne, ważne pytania znajdują się w poniższym artykule. Poruszony zostanie również wątek listu żelaznego oraz istotne porady dotyczące prób jego uzyskania. Zacznijmy jednak od kwestii podstawowych.

Zarządzenie o poszukiwaniu.

Pierwszym etapem, przed wydaniem listu gończego, jest wydanie zarządzenia o poszukiwaniu. Zarządzenie to wydaje prokurator lub sąd. Na podstawie tego zarządzenia mogą zostać przeprowadzone poszukiwania lokalne lub ogólnokrajowe. Jeżeli, mimo przeprowadzonych poszukiwań, nie odnaleziono Cię, to zostanie wydany za Tobą list gończy. Co to jest list gończy, wyjaśnię w dalszej części wpisu.

Poszukiwanie można prowadzić wyłącznie wobec osoby podejrzewanej o popełnienie przestępstwa. Wszystkich niezbędnych działań poszukiwawczych dokonuje Policja. Musisz jednak wiedzieć, że o poszukiwaniu Ciebie zostaną powiadomione nie tylko jednostki Policji. Informacja o poszukiwaniu zostanie też przekazana służbom granicznym. Rozpocząć poszukiwanie można tylko wtedy, gdy ustalone zostanie, że:

• nie przebywasz w miejscu pobytu, 
• członkowie Twojej rodziny nie wiedzą, gdzie przebywasz,
• nie ustalono w inny sposób, np. poprzez wywiad Policji lub kuratora, gdzie faktycznie można cię zastać.

Co można zrobić, gdy podjęto decyzję o poszukiwaniu?

Po pierwsze, należy zaznaczyć, że na taką decyzję nie przysługuje zażalenie. Często jednak z wydaniem zarządzenia o poszukiwaniach łączy się także zatrzymanie i doprowadzenie na przesłuchanie do prokuratora lub sądu. Na decyzję o zatrzymaniu i doprowadzeniu zażalenie Ci już przysługuje. Co do zasady, wnosi się je w terminie 7 dni. Możesz to zrobić osobiście lub przez swojego obrońcę.

Uwaga! Podstawą do rozpoczęcia poszukiwań nie będzie to, że nie stawisz się na przesłuchanie.

Co to jest list gończy?

W skrócie list gończy to postanowienie prokuratora lub sądu o poszukiwaniu określonej osoby. Co ważne, poszukiwany na tej podstawie może być podejrzany, oskarżony lub skazany – nie ogranicza się to wyłącznie do jednej grupy.

Za jakie czyny może zostać wystawiony list gończy?

Przepisy nie określają tego, za jakie czyny list gończy może zostać wystawiony. Teoretycznie list gończy można wystawić w stosunku do oskarżonego o popełnienie każdego czynu. Najważniejszy jest tutaj fakt zaistnienia okoliczności utrudniających Policji doprowadzenie na przesłuchanie – jeżeli okoliczności wskazują na to, że dana osoba się ukrywa lub unika służb. W takiej sytuacji wystawienie listu gończego jest bardzo prawdopodobne.

List gończy można wydać tylko wtedy, gdy wydane zostało (wcześniej lub równocześnie) postanowienie o tymczasowym aresztowaniu, a podejrzany, oskarżony lub skazany się ukrywa. To ukrywanie się, wskazanych wyżej osób, powinno być co najmniej prawdopodobne (uprawdopodobnione).

Dla wydania listu gończego dotyczącego osoby skazanej wystarczy prawomocny wyrok skazujący. List gończy zostanie także wydany, gdy nie stawisz się do zakładu karnego, celem odbycia prawomocnie orzeczonej wobec Ciebie kary pozbawienia wolności.

Czy wydanie listu gończego można zaskarżyć?

Niestety zażalenie na wydanie listu gończego nie przysługuje. Przysługuje Ci natomiast zażalenie na tymczasowy areszt, który może zostać wobec Ciebie zastosowany. Jeżeli już taki list został wystawiony, jedynym rozwiązaniem prawnym, uniknięcia konsekwencji, jest zaskarżenie samego środka zapobiegawczego – postanowienia o tymczasowym aresztowaniu.

Co się stanie po zatrzymaniu i doprowadzeniu?

Najczęściej, jeżeli nie byłeś jeszcze przesłuchiwany, aresztowanie następuje na czas 7 lub 14 dni. Po przeprowadzeniu przesłuchania prokurator podejmuje decyzje: albo Cię od razu zwalnia z aresztu – albo występuje do sądu o dalsze stosowanie aresztu tymczasowego.

Prokurator może uchylić tymczasowe aresztowanie i zastosować wobec Ciebie inny środek zapobiegawczy np. dozór Policji lub poręczenie majątkowe. Jeżeli prokurator nie zrobił tego, oznacza to, że będzie chciał, by sąd nadal zastosował areszt tymczasowy. W tym celu konieczne jest doprowadzenie Cię do sądu i powtórne przesłuchanie.

Obowiązkowe jest doprowadzenie Cię do sądu bezzwłocznie. Oznacza to najszybciej, jak to tylko jest możliwe. Po Twoim przesłuchaniu to sąd podejmuje decyzję. Jaką? Może przychylić się do wniosku prokuratora i dalej stosować tymczasowy areszt. Wyznacza wówczas czas jego trwania. Może też areszt uchylić i zastosować inne środki np. dozór Policji.

Jeżeli jesteś już prawomocnie skazany to, po zatrzymaniu, zostaniesz przez Policję doprowadzony do najbliższego zakładu karnego.

Uwaga! List gończy może być rozpowszechniany przez radio, telewizję prasę, plakaty, internet. Za pomaganie w ukrywaniu się lub ucieczce osoby poszukiwanej listem gończym grozi odpowiedzialność karna!

Kiedy wygasa list gończy?

List gończy nie wygasa. Przestaje on istnieć w dwóch wypadkach:

– zostanie odwołany przez prokuratora lub sąd,

lub

– zostaniesz, na jego podstawie, zatrzymany.

List gończy – jak sprawdzić, czy jestem poszukiwany?

Możesz skorzystać z informacji z Krajowego Rejestru Karnego, co z wiadomych przyczyn, doradzam zrobić poprzez swojego adwokata. Takich informacji udzielają odpowiednie biura znajdujące się w Sądach Okręgowych i niektórych Sądach Rejonowych. Wykaz Sądów oraz wzór formularza o udzielenie informacji umieszczam w sekcji „do pobrania”. Opłata za udzielenie informacji o poszukiwanych listem gończym wynosi 50 złotych.

Międzynarodowy list gończy, europejski list gończy (ENA).

Jeśli Policja uzyska informacje, że próbujesz ukrywać się poza granicami kraju, to może rozesłać za Tobą międzynarodowy list gończy. Innymi słowy, można wówczas wydać międzynarodowy nakaz aresztowania. W ramach Unii Europejskiej nazywa się to Europejskim Nakazem Aresztowania (ENA).

List żelazny – co to jest i kiedy okazuje się przydatny?

List żelazny to dokument, który zapewnia Ci odpowiadanie z wolnej stopy (z wolności). Dokument ten pozwala podejrzanemu lub oskarżonemu na przyjazd do Polski z gwarancją, że nie zostanie on aresztowany.

Kto wydaje list żelazny i kto może go otrzymać?

List żelazny, jako postanowienie, wydaje właściwy miejscowo Sąd Okręgowy. Procedura wydania listu jest skomplikowana. Uważam oraz zalecam, żeby w przejściu tej procedury pomógł Ci Twój obrońca. Podstawowym warunkiem uzyskania listu żelaznego jest Twoje przebywanie za granicą. Nie musi to być pobyt stały, może to być pobyt czasowy. Nie ma również znaczenia to dlaczego i jak długo jesteś za granicą. Podsumowując: nie możesz otrzymać listu żelaznego, przebywając w Polsce.

Co zrobić, aby otrzymać list żelazny?

Musisz złożyć oświadczenie, w którym napiszesz, że stawisz się w określonym terminie przed prokuratorem lub przed sądem. Oświadczenie koniecznie musi być złożone na piśmie i Ty osobiście musisz je podpisać.

Rodzaje listu żelaznego:

• list żelazny bezwarunkowy – tu nazwa może być myląca, ponieważ pewne warunki jednak istnieją. Masz obowiązek nie oddalać się bez pozwolenia z miejsca pobytu (oczywiście w Polsce). Miejsce pobytu wskazujesz Ty. Nie chodzi tu o opuszczanie przez Ciebie np. mieszkania, w którym przebywasz. Miejsce pobytu rozumiane jest jako miejscowość, którą wskazałeś jako miejsce swojego pobytu. Nie możesz nakłaniać innych do składania fałszywych zeznań czy wyjaśnień oraz utrudniać prowadzonego postępowania karnego.
• list żelazny warunkowy. Otrzymasz list żelazny, jeżeli złożysz poręczenie majątkowe (wpłacisz określoną postanowieniem ilość pieniędzy na wskazany rachunek bankowy).

Jakie gwarancje zapewnia list żelazny?

Przede wszystkim, gdy dysponujesz listem żelaznym, nie można cię aresztować. Nie można też np. stosować wobec Ciebie innych środków zapobiegawczych np. dozoru Policji. Policja ani służby graniczne nie mogą Cię także zatrzymywać i doprowadzać.

Uwaga! List żelazny dotyczy tylko postępowania, w którym go wydano. Nie dotyczy innych postępowań. Jeżeli toczy się w stosunku do Ciebie więcej postępowań, to powinieneś postarać się o wydanie listu żelaznego obejmującego każde z tych postępowań.

Warto zaznaczyć, że tymczasowe aresztowanie nie przeszkadza w wydaniu listu żelaznego. Jeżeli wydano wobec Ciebie postanowienie o tymczasowym aresztowaniu (np. przy okazji wystawienia za Tobą listu gończego), to nic nie szkodzi. Nadal możesz uzyskać list żelazny. Konieczne jest jednak w takiej sytuacji doprowadzenie do uchylenia tymczasowego aresztowania. 

Nie ma przeszkód, żebyś otrzymał list żelazny, jeżeli wydano wobec Ciebie Europejski Nakaz Aresztowania (ENA). Jest to jednak w takiej sytuacji bardzo trudne. Uważam, że gdyby taka sytuacja zaistniała to powinieneś poprosić o pomoc swojego obrońcę.

Odwołanie listu żelaznego.

List żelazny zostanie odwołany gdy bez usprawiedliwienia nie stawisz się na wezwanie. Również wtedy kiedy naruszysz warunki opisane już wyżej. Jeżeli wpłaciłeś pieniądze w ramach poręczenia majątkowego, to ulegną one przepadkowi. Na odmowę wydania listu żelaznego lub jego odwołanie przysługuje zażalenie. 

Do kiedy „działa” list żelazny?

List żelazny „działa” do prawomocnego zakończenia postępowania, w którym go wydano. Traci też ważność jeżeli zostanie odwołany.

Uwaga! Jeżeli zostałeś prawomocnie skazany na karę pozbawienia wolności, list żelazny nie zostanie wydany. Tak będzie również jeżeli karę pozbawienia wolności Ci „odwieszono”.

Podsumowanie

Powyższe informacje powinny pomóc Ci zrozumieć mechanizmy działania listów gończych oraz listów żelaznych. Oczywiście nie jest to kompendium wiedzy, które odpowiada na wszystkie pytania. Tak naprawdę każdy przypadek jest inny i nie sposób wszystkiego opisać. W powyższym wpisie zarysowane zostały tylko podstawowe i najważniejsze kwestie, które w konkretnych sytuacjach należałoby rozszerzyć, biorąc pod uwagę indywidualne okoliczności i fakty.

Jeżeli potrzebujesz pomocy w tym temacie i chcesz zasięgnąć porady, zapraszamy do kontaktu z naszą kancelarią. Pomagamy zarówno w sprawach karnych, jak i pozostałych problemach wymagających interwencji. Jesteśmy do Twojej dyspozycji i chętnie zajmiemy się Twoja sprawą. Zadzwoń do nas, napisz maila lub skontaktuj się poprzez formularz dostępny na stronie. Czekamy na Ciebie w biurach we Wrocławiu i Wałbrzychu.

Autor

Wiesław Czwakiel

Adwokat, specjalista prawa karnego, gospodarczego, rodzinnego i prawa pracy.