Ustanowienie opiekuna prawnego dla osoby pełnoletniej.

W życiu codziennym możemy mieć do czynienia z sytuacją, gdy pełnoletnia osoba starsza, czy też młodsza, nie radzi sobie z problemami dnia codziennego. Nie rozumie otaczającej ją rzeczywistości, lub też nie może pojąć, bądź ocenić znaczenia zdarzeń, które w jej życiu zaistniały, w tym zdarzeń dnia codziennego.  Najczęściej też w takiej sytuacji osoba taka jest bezradna i oczekuje od nas pomocy.

Czy, celem pomocy dla takiej osoby, można jej ustanowić opiekuna prawnego?

Odpowiedź na to pytanie brzmi: i tak, i nie.

Decyzję o ustanowieniu opiekuna prawnego dla osoby pełnoletniej podejmuje sąd. Sąd może to zrobić wyłącznie w sytuacji, gdy dana osoba zostanie wcześniej całkowicie ubezwłasnowolniona.

Ważne! Sąd nie może wyznaczyć opiekuna prawnego dla osoby nie ubezwłasnowolnionej całkowicie. Nawet pomimo tego, że przesłanki dla orzeczenia całkowitego ubezwłasnowolnienia faktycznie istnieją.

Pierwszym krokiem do możliwości ustanowienia opiekuna prawnego dla osoby pełnoletniej jest zatem uznanie jej za osobę ubezwłasnowolnioną całkowicie.

Kogo można uznać za osobę całkowicie ubezwłasnowolnioną?

Za ubezwłasnowolnioną całkowicie można uznać osobę, która nie jest w stanie pokierować swoim postępowaniem. Ta niemożność pokierowania swoim postępowaniem winna wynikać z choroby psychicznej lub niedorozwoju umysłowego. Może także wynikać z innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w tym wywołanych chorobą alkoholową lub narkomanią.

Ważne! Alkoholika lub narkomana, gdy postęp choroby jest taki, że prowadzi do zaburzeń psychicznych uniemożliwiających mu kierowanie swoim postępowaniem można także całkowicie ubezwłasnowolnić.

Kto może uznać daną osobę za całkowicie ubezwłasnowolnioną?

O ubezwłasnowolnieniu całkowitym orzeka wyłącznie sąd. Sądem właściwym w pierwszej instancji jest sąd okręgowy. Sąd wydaje orzeczenie w składzie trzyosobowym sędziów zawodowych.

Uczestnikami takiego postępowania są:

– wnioskodawca,

– małżonek osoby, której postępowanie dotyczy,

– przedstawiciel ustawowy w przypadku, gdy wniosek dotyczy małoletniego (powyżej 13 roku życia).

Kto jest uprawniony do złożenia wniosku?

Do złożenia wniosku o uznanie danej osoby za ubezwłasnowolnioną całkowicie uprawniony jest:

– małżonek osoby, której wniosek dotyczy,

– krewni tej osoby oraz jej rodzeństwo,

– przedstawiciel ustawowy – małoletniego powyżej 13 roku życia.

Do takiego wniosku niezbędne jest dołączenie:

– świadectwa lekarskiego o stanie zdrowia psychicznego osoby, która ma być ubezwłasnowolniona całkowicie, które wydaje psychiatra lub

– zaświadczenia psychologa o stopniu niepełnosprawności umysłowej takiej osoby.

Jeżeli powodem do ubezwłasnowolnienia jest alkoholizm lub narkomania niezbędne są zaświadczenia z poradni przeciwalkoholowej lub poradni leczenia uzależnień. 

W trakcie postępowania sąd, w obecności psychologa, wysłuchuje osobę, wobec której prowadzi postępowania o ubezwłasnowolnienie. O ile jest przesłuchanie takie jest oczywiście możliwe. Osoba taką bada również zespół biegłych w osobach psychiatry, psychologa oraz w razie konieczności również neurologa.

Po przeprowadzeniu postępowania sąd wydaje orzeczenie o ubezwłasnowolnienia całkowitym lub częściowym, zaznaczając przyczynę tego ubezwłasnowolnienia.

Ważne! Postanowienie o ubezwłasnowolnieniu całkowitym lub częściowym z urzędu przesyła się do właściwego sądu rejonowego.

To właśnie prawomocne postanowienie o ubezwłasnowolnieniu całkowitym stanowi podstawę do ustanowienia przez sąd rejonowy opiekuna dla takiej osoby.  Natomiast postanowienie o ubezwłasnowolnieniu częściowym może stanowić podstawę do ustanowienia dla niej kuratora.

Ważne! Osoba ubezwłasnowolniona całkowicie nie ma zdolności do czynności prawnych. Zawarte przez taką osobę umowy / np. sprzedaży czy też darowizny / są nieważne z mocy prawa. Ważne mogą być jednakże umowy zawierane przez taką osobę, jeżeli są to umowy powszechnie zawierane w drobnych bieżących sprawach życia codziennego, jeżeli zostaną już wykonane / np. zakup biletu autobusowego /, chyba, ze pociągają one za sobą rażące pokrzywdzenie osoby ubezwłasnowolnionej.

Odpowiadając zatem na pytanie postawione na wstępie:

– nie można ustanowić opiekuna prawnego dla osoby dorosłej, jeżeli nie jest ona ubezwłasnowolniona całkowicie

– można, a nawet istnieje obowiązek ustanowienia opiekuna dla osoby dorosłej, która została całkowicie ubezwłasnowolniona.

O opiece i kurateli napiszę w odrębnym wpisie, wyjaśniając także różnice pomiędzy tymi dwoma pojęciami prawnymi.

Autor

Wiesław Czwakiel

Adwokat, specjalista prawa karnego, gospodarczego, rodzinnego i prawa pracy.