Podział majątku. Rozliczenie wydatków i nakładów. Cz. 1.

Temat rozliczenia finansowego wydatków i nakładów poczynionych, w trakcie trwania związku małżeńskiego, z majątku wspólnego małżonków, jak i z majątku odrębnego każdego z nich, po zakończeniu trwania wspólności ustawowej małżeńskiej, jest skomplikowany i wymagający dużej wiedzy przy dokonywaniu oceny stanu prawnego.

W niniejszym wpisie postaram się, tylko ogólnie wskazać, jakie są podstawy faktyczne dla dokonania wskazanych wyżej rozliczeń.

We wpisach związanych z podziałem majątku, dla większej jasności, będę starał się używać skrótu „rozwód”. Będzie on skrótowo opisywał na sytuację prawną związaną z rozwiązaniem małżeństwa. Jest to, zdaje się, najczęściej używane w takiej sytuacji sformułowanie.

Co należy rozumieć pod pojęciem „wydatki”?

Wydatki, to mówiąc najogólniej, koszty związane z nabyciem określonego przedmiotu. Mogą to być zarówno ruchomości jak i nieruchomości. 

Co należy rozumieć pod pojęciem „nakłady”?

Nakłady, również najogólniej rzecz ujmując, to koszty finansowe poniesione na rzecz, ruchomą lub nieruchomą, mające na celu np. jej zachowanie w stanie należytym, umożliwienie korzystania z rzeczy, jej ulepszenie.

Ważne! Obrazowo mówiąc – zarówno wydatki jak i nakłady stanowią przesunięcie majątkowe z jednego majątku na rzecz innego majątku. Dotyczy to przesunięć np. z majątku wspólnego, do majątku osobistego. Jeszcze inaczej mówiąc jest to zubożenie jednego majątku poprzez przysporzenie na rzecz drugiego majątku. Rozróżnienie wydatków i nakładów nie ma właściwie znaczenia przy dokonywaniu rozliczeń.

Kiedy powstaje możliwość rozliczenia dokonanych wydatków i nakładów?

Co do zasady nie ma możliwości rozliczenia wydatków i nakładów w trakcie trwania związku małżeńskiego. Rozliczenie to jest możliwe wyłącznie po ustaniu wspólności ustawowej małżeńskiej. Rozliczenie w trakcie małżeństwa jest możliwe, ale tylko w wyjątkowych sytuacjach, gdy za dokonaniem takiego rozliczenia przemawia „dobro rodziny”. Ocena w tym zakresie należy do sądu.

Ważne! Po prawomocnym podziale majątku wspólnego rozliczenie wydatków i nakładów np. w odrębnym procesie, nie jest już możliwe.

Jakie nakłady i wydatki mogą być rozliczane po rozwodzie? 

Podstawowa prawna regulacja rozliczeń obejmuje dwie podstawowe sytuacje:

a) wydatki i nakłady poczynione z majątku wspólnego małżonków na majątek osobisty małżonka.

Uwaga! Wskazane wyżej wydatki i nakłady sąd uwzględnia z urzędu, przy rozpoznaniu wniosku o podział majątku wspólnego. Oczywiście, we wniosku o podział majątku, należy sądowi wskazać, jakie wydatki i nakłady zostały w rzeczywistości poniesione. Należy również określić ich wartość. Podane kwoty najczęściej i tak podlegają, weryfikacji przez biegłego powołanego w sprawie przez sąd.

b) wydatki i nakłady poczynione z majątku osobistego małżonka na wspólny majątek małżonków.

Uwaga! We wskazanym wyżej przypadku sąd rozpozna sprawę w tym zakresie wyłącznie, jeżeli uprawniony, czyli małżonek, z którego majątku osobistego poniesiono nakłady na majątek wspólny, złoży w toku postępowania stosowny wniosek o rozliczenie tych nakładów.

Roztrwonienie pieniędzy i rzeczy przez jednego z małżonków. Jak rozliczyć?

Chciałbym zwrócić również uwagę na, często pomijany, stan faktyczny, który niestety w życiu zdarza się nazbyt często. Chodzi o niewłaściwe zachowanie się jednego z małżonków, który roztrwonił majątek wspólny np. wydając pieniądze na alkohol, zakłady hazardowe itp. Dotyczy to także sytuacji, gdy jeden z małżonków np. wynosił i sprzedawał przedmioty należące do majątku wspólnego, a uzyskane środki finansowe przeznaczał, powiedzmy, „na nieusprawiedliwione potrzeby własne”. Najczęściej takie zachowania są „odpuszczane” temu małżonkowi, z uzasadnieniem, że straconych pieniędzy nie da się już odzyskać.

Stanowisko takie jest błędne. Otóż istnieje prawna możliwość „ukarania” takiego małżonka. Każdy z małżonków może żądać rozliczenia finansowego z tytułu roztrwonienia lub zbycia składników majątku wspólnego przez drugiego małżonka.

Rozliczenia dokonuje się w ten sposób, że wylicza się powstałą, w wyniku takiego zachowania się jednego z małżonków, szkodę rozumianą jako powstałe uszczuplenie majątku wspólnego. Następnie wartość tę dodaje się do wartości majątku wspólnego. W dokonanym rozliczeniu tegoż majątku uwzględnia się tą wartość, pomniejszając jego udział w majątku wspólnym. Ponieważ takie roszczenie ma charakter odszkodowawczy, to ustalając wartość wyrządzonej przez tego małżonka szkody uwzględnia się również utracone korzyści, które weszłyby do tego majątku. Dla przykładu: szkodą będzie nie tylko wartość nieuzasadnionej sprzedaży maszyny produkcyjnej, wchodzącej w skład majątku wspólnego, ale także wartość korzyści, które temu majątkowi korzystanie z tej maszyny mogłoby przynieść. 

Uwaga! W toku postępowania o podział majątku wspólnego można żądać rozliczenia małżonka, który niezasadnie doprowadził do uszczuplenia – roztrwonienia majątku wspólnego.

W dalszych wpisach postaram się przedstawić rożne, życiowe, sytuacje i ich wpływ na podział i rozliczenie majątku wspólnego. Bedą to sytuacje w zakresie tego, co się dzieje z zaciągniętymi kredytami. Będę starał się równiez udzielić odpowiedzi na pytanie o możliwość rozliczenia pracy własnej jednego z małżonków, jako wkładu w zwiększenie wartości majątku wspólnego.

Moim zdaniem, ponieważ temat rozliczeń wydatków i nakładów, nie jest zagadnieniem prostym uważam, że przed wystąpieniem na drogę sądową warto jest skorzystać, co najmniej w zakresie porady prawnej, z usług adwokata.

Autor

Wiesław Czwakiel

Adwokat, specjalista prawa karnego, gospodarczego, rodzinnego i prawa pracy.