Podział majątku. Gospodarstwo rolne. Część pierwsza.

W jednym z poprzednich wpisów przedstawiłem możliwości dokonania podziału nieruchomości wchodzących w skład ustawowej wspólności małżeńskiej po orzeczeniu rozwodu.

Nieco odmiennie przedstawia się sprawa, gdy w skład tej wspólności wchodzi gospodarstwo rolne, a także nieruchomość rolna.

Co to jest nieruchomość rolna?

Pod pojęciem nieruchomości rolnej należy rozumieć nieruchomości, które są lub mogą być wykorzystywane na cele produkcji rolnej. Może to być produkcja roślinna (zboża, warzywa pastewne itp.) jak i produkcja zwierzęca (hodowla krów czy owiec). W zakres tzw. działalności wytwórczej w rolnictwie wchodzi również produkcja ogrodnicza, sadownicza i rybna.

Ważne! Dla uznania nieruchomości za nieruchomość rolną, nie jest konieczne by była ona wykorzystywana na cele produkcji rolnej. Wystarczające jest to, że jest możliwe wykorzystywanie tej nieruchomości w taki sposób.

Co to jest gospodarstwo rolne?

Natomiast gospodarstwo rolne to nie tylko nieruchomości w postaci gruntów rolnych wraz z gruntami leśnymi, ale także wraz z budynkami lub ich częściami na tych gruntach posadowionymi. Dodatkowo w skład tego pojęcia prawnego wchodzi także inwentarz. Wszystkie te elementy łącznie winny stanowić całość gospodarczą lub / prawidłowo zagospodarowywane / mogą stanowić mogą zorganizowaną całość gospodarczą. Część składową gospodarstwa rolnego stanowią także wszelkie prawa, które związane są z prowadzeniem gospodarstwa rolnego.

Uwaga! Aby można było uznać, iż mamy do czynienia z gospodarstwem rolnym, to w jego skład muszą wchodzić grunty rolne, czyli nieruchomości rolne.

Ważne! Gospodarstwem rolnym będą także nieruchomości rolne, których powierzchnia samodzielnie lub łącznie nie przekracza 1 ha, pod warunkiem, że mogą stanowić zorganizowana całość gospodarczą.

Nabycie gospodarstwa rolnego – majątek wspólny czy odrębny każdego z małżonków?

Sposoby nabycia gospodarstwa rolnego są różne. Odmienne mogą być także skutki prawne nabycia. Bardzo ogólnie mówiąc, możemy wyróżnić następujące sposoby nabycia gospodarstwa rolnego:

A. Zakup gospodarstwa rolnego.

– jeżeli jeden z małżonków nabył gospodarstwo rolne przed zawarciem związku małżeńskiego, to wchodzi ono w skład jego majątku odrębnego. O nakładach poniesionych z majątku wspólnego na majątek odrębny małżonka napiszę w odrębnym wpisie,

– jeżeli małżonkowie nabyli gospodarstwo rolne w trakcie trwania związku małżeńskiego, to ten majątek wchodzi w skład ich majątku wspólnego. Wówczas podlega podziałowi w przypadku orzeczenia rozwodu.

B. Darowizna gospodarstwa rolnego.

– jeżeli darowizny dokonuje się na rzecz jednego z przyszłych małżonków (przed zawarciem przez niego związku małżeńskiego), to taki majątek stanowi jego majątek odrębny,

– oczywiście właściciele gospodarstwa rolnego mogą je podarować obojgu małżonkom i wówczas gospodarstwo rolne wchodzi w skład małżeńskiej wspólności ustawowej.

Przed uczynieniem darowizny, w sposób wyżej wskazany, należy uważać, żeby na siłę „nie uszczęśliwić” jednego ze współmałżonków. Jeżeli rodzice darują majątek dziecku, które pozostaje w związku małżeńskim to, co do zasady, darowizna ta jest zwolniona z podatku od spadków i darowizn. Nie dotyczy to jednak współmałżonka takiej osoby, który z tytułu darowizny będzie zmuszony uiścić należność podatkową z tego tytułu,

– co do zasady darowizna gospodarstwa rolnego na rzecz jednego z małżonków wchodzi w skład majątku odrębnego tego małżonka,

– wskazana wyżej zasada może jednakże ulec zmianie, jeżeli darczyńcy oświadczą, że uczyniona darowizna ma wchodzić w skład majątku wspólnego małżonków. Tak uczyniona darowizna powoduje, że gospodarstwo rolne wchodzi w skład małżeńskiej wspólności majątkowej. Tym samym może być przedmiotem postępowania działowego po prawomocnym orzeczeniu rozwodu.

C. Przekazanie gospodarstwa rolnego.

Przekazanie gospodarstwa rolnego można uznać za formę „darowizny” albowiem następuje ono nieodpłatnie. Taki sposób przekazania gospodarstwa rolnego przewidują przepisy o ubezpieczeniu społecznym rolników.

Przekazanie następuje „następcy” w rozumieniu tych przepisów. Podstawowa różnica, w zakresie będącym przedmiotem niniejszego wpisu, polega na tym, że gospodarstwo rolne przekazane następcy, który pozostaje w związku małżeńskim, wchodzi automatycznie w skład majątku wspólnego małżonków. Dzieje się tak nawet sytuacji, gdy stroną umowy przekazania – nabycia – był tylko jeden ze współmałżonków.

Autor

Wiesław Czwakiel

Adwokat, specjalista prawa karnego, gospodarczego, rodzinnego i prawa pracy.