Podział majątku. Gospodarstwo rolne. Część druga.
W jednym z wcześniejszych wpisów poruszyłem problem podziału majątku wspólnego nabytego w trakcie trwania wspólności ustawowej. Wskazałem, iż w przypadku, gdy w skład tegoż majątku wchodzi gospodarstwo rolne, obowiązujące w tym zakresie zasady, są częściowo odmienne. O tym co należy rozumieć pod pojęciem gospodarstwa rolnego już pisałem.
Nadal podstawowym sposobem podziału nieruchomości wchodzących w skład gospodarstwa rolnego pozostaje jego fizyczny podział. Pomijam tu podział ruchomości np. maszyn rolniczych i inwentarza żywego. Możliwość dokonania takiego fizycznego podziału jest jednakże ograniczona. Podziału można bowiem dokonać wyłącznie, gdy nie byłoby to sprzeczne z zasadami prawidłowej gospodarki rolnej.
Co to właściwie oznacza?
Oznacza to, że gospodarstwa rolnego nie będzie można podzielić, chociażby fizycznie i zgodnie z przepisami prawa budowlanego, byłoby to możliwe, jeżeli w wyniku tego podziału powstałyby dwa gospodarstwa niezdolne do prowadzenia efektywnej gospodarki rolnej.
Uwaga! Dla uznania, że grunty i budynki podlegające podziałowi stanowią gospodarstwo rolne wystarczające jest, jeżeli w oparciu o te nieruchomości jest możliwość prowadzenia gospodarki rolnej. W chwili dokonywania podziału mogą, ale nie muszą, być one wykorzystywane w tym celu.
Czy od tej zasady podziału, opartej na efektywności produkcji rolnej, można odstąpić?
Istnieje taka możliwość odstąpienia, gdy mamy do czynienia z podupadłym gospodarstwem rolnym. Jest to gospodarstwo, które nie było wykorzystywane przez wiele lat w tym charakterze. Nawet w takiej sytuacji obowiązkiem sądu, przeprowadzającego sprawę podziału wspólności majątkowej małżeńskiej, jest rozważenie możliwości finansowych każdego ze współmałżonków pod kątem czy mogą oni, po podziale, zorganizować produkcje rolną w oparciu o przyznane im nieruchomości, chociażby w zakresie prowadzenia np. gospodarstwa agroturystycznego przy wykorzystaniu produkcji zwierzęcej lub ogrodniczej.
Uwaga! W toku sprawy sąd w zakresie czy to uznania, że nieruchomości stanowią lub mogą stanowić gospodarstwo rolne, czy też w zakresie sposobu podziału, będzie opierał się o opinię biegłego, które w sprawie powoła.
Ważne! W przypadku, gdy dokonywany podział, spowoduje nierówność wartościową podzielonego majątku, sąd zobowiąże stronę, która otrzymać ma „więcej” do obowiązku dopłaty na rzecz strony, która w wyniku podziału ma otrzymać „mniej”.
Co w przypadku, gdy podział gospodarstwa rolnego nie będzie możliwy?
W takiej sytuacji sąd, dokona podziału, poprzez przyznanie całości nieruchomości wchodzących w skład majątku wspólnego / a tym samym i gospodarstwa rolnego /, jednemu ze współmałżonków.
Sąd jednakże może przyznać nieruchomości wchodzące w skład gospodarstwa rolnego małżonkowi, który ma status rolnika indywidualnego.
Kto posiada status rolnika indywidualnego?
Kogo można uznać za rolnika indywidualnego określa ustawa o kształtowaniu ustroju rolnego. W świetle tej ustawy rolnikiem indywidualnym jest taka osoba, która m. in.:
– jest właścicielem, użytkownikiem wieczystym, posiadaczem samoistnym lub dzierżawcą nieruchomości rolnych,
– posiada kwalifikacje rolnicze,
– prowadzi przez okres minimum 5 lat osobiście gospodarstwo.
Przez osobiste prowadzenie gospodarstwa rolnego uważa się osobistą pracę w tym gospodarstwie. Z pracą tą łączy się podejmowanie wszelkich decyzji dotyczących prowadzenia działalności rolniczej w tym gospodarstwie.
Co w sytuacji, gdy kryteria te spełnia każdy z małżonków?
Obowiązkiem sądu jest w takim przypadku ustalenie, który we współmałżonków daje największe gwarancje dalszego, należytego, prowadzenia gospodarstwa rolnego. Sąd sprawdzi również możliwości finansowe w tym zakresie. Bierze się wówczas pod uwagę m. in. wiek i kwalifikacje każdego z małżonków. Przyznanie gospodarstwa rolnego na rzecz jednego ze współmałżonków obliguje sąd do ustalenia wysokości spłaty na rzecz drugiego z nich.
Zdarzają się jednakże takie sytuacje, o których już wcześniej pisałem, iż nieruchomość jest, lub może być, gospodarstwem rolnym. Jednakże już od wielu lat małżonkowie żadnej działalności / produkcji / rolniczej nie prowadzili. Nie można ich więc uznać za rolników, w rozumieniu przepisów wskazanej wyżej ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego.
W takim przypadku nie pozostaje sądowi nic innego, jak sprzedaż nieruchomości i dokonanie podziału uzyskanych ze sprzedaży środków finansowych. Niestety, ale ta forma podziału majątku wiąże się z dużymi kosztami. Sąd nie sprzedaje przecież nieruchomości osobiście, ale poprzez komornika, który za darmo takiej sprzedaży nie przeprowadzi. Z uzyskanej kwoty sprzedaży w pierwszej kolejności ściągnie swoje koszty komornicze.
Uwaga! Przedstawione w niniejszym wpisie sposoby podziału majątku wspólnego w skład, którego wchodzi gospodarstwo rolne, wskazują na ograniczenia w możliwości przeprowadzenia tegoż podziału. W niektórych sytuacjach podział np. poprzez sprzedaż, nie jest korzystny finansowo dla obu stron. W wyniku rozwodu małżonkowie stają się współwłaścicielami nieruchomości w udziałach po ½.
Warto się zastanowić czy np. nie darować udziałów w nieruchomości osobie najbliższej. Darowizny na rzecz tych osób zwolnione są z obowiązku zapłacenia podatku od darowizny, w przypadku zachowania wymaganych procedur. Można też wykorzystać w tym zakresie umowę dożywocia, która zapewnia m. in. dożywotnie zamieszkiwanie w nieruchomości.
Blog
Podobne artykuły:
