Podatek od spadków i darowizn. Podstawowe informacje

Podatek od spadków i darowizn, to podatek, któremu podlega nabycie przez osoby fizyczne własności rzeczy znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub praw majątkowych wykonywanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej tytułem m.in. dziedziczenia (ustawowego i testamentowego) lub darowizny. Te właśnie zagadnienia, związane z tym podatkiem, będą przedmiotem mojego wpisu. Sama ustawa o podatku od spadków i darowizn jest bowiem bardziej rozbudowana i obejmuje również np. zasiedzenie nieruchomości.

Tym krótkim wpisem postaram się przedstawić Ci podstawowe informacje o podatku od spadków i darowizn, grupach podatkowych oraz czynnościach, które należy wykonać by, zgodnie z prawem, uniknąć konieczności płacenia podatku. W każdym wypadku, gdy istnieją jakiekolwiek wątpliwości natury podatkowej, warto skontaktować się z biurem podatkowym, doradcą podatkowym lub z Urzędem Skarbowym. W podstawowym zakresie również z adwokatem.

Sprawdź, do której grupy podatkowej należysz.

Wysokość podatku ustala się w zależności od grupy podatkowej, do której zaliczony jest nabywca spadku (spadkobierca) czy też obdarowany. Zaliczenie do danej grupy podatkowej następuje według osobistego stosunku nabywcy do osoby, od której lub po której zostały nabyte rzeczy i prawa majątkowe.

I tak, do poszczególnych grup podatkowych zalicza się:

GRUPA I – małżonka, zstępnych (dzieci, wnuki, prawnuki), wstępnych (rodzice, dziadkowie, pradziadkowie), pasierba, zięcia, synową, rodzeństwo, ojczyma, macochę i teściów;

GRUPA II – zstępnych rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, zstępnych i małżonków pasierbów, małżonków rodzeństwa i rodzeństwo małżonków, małżonków rodzeństwa małżonków, małżonków innych zstępnych;

GRUPA III – innych nabywców.

Warto dodać, że za rodziców uważa się również przysposabiających (rodziców adopcyjnych), a za zstępnych także przysposobionych (adoptowanych) i ich zstępnych.

To ile podatku trzeba zapłacić wskazuje poniższa tabelka. (kwoty aktualne do dnia 29 czerwca 2023 r.)

To ile podatku trzeba zapłacić wskazuje poniższa tabelka. (kwoty aktualne od dnia 30 czerwca 2023 r.)

Jakie kwoty są wolne od podatku?

Opodatkowaniu podlega nabycie przez nabywcę, w ciągu 5 lat, od jednej osoby, własności rzeczy i praw majątkowych o czystej wartości przekraczającej (liczy się data powstania zobowiązania podatkowego):

10 434 zł (wcześniej 9637 zł) – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do I grupy podatkowej;

7 878 zł (wcześniej 7276 zł) – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do II grupy podatkowej;

5 308 zł (wcześniej 4902 zł) – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do III grupy podatkowej.

Kwoty w nawiasie obowiązywały do 12 października 2022 roku. Od 13 października 2022 r. do 29 czerwca 2023 r. obowiązywały kwoty wskazane jako pogrubione.

W dniu 30 czerwca 2023 r. (tylko w tym dniu!) obowiązywały następujące kwoty wolne:

11 095 zł – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do I grupy podatkowej,
8 377 zł – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do II grupy podatkowej,
5 644 zł – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do III grupy podatkowej.

Od 1 lipca 2023 r. kwoty wolne przedstawiają się następująco:

36 120 zł – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do I grupy podatkowej;
27 090 zł – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do II grupy podatkowej;
5 733 zł – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do III grupy podatkowej.

Kiedy powstaje obowiązek podatkowy?

Obowiązek podatkowy, a więc obowiązek zapłaty podatku, powstaje:

– przy nabyciu w drodze dziedziczenia – z chwilą przyjęcia spadku;

– przy nabyciu w drodze zapisu zwykłego, dalszego zapisu lub z polecenia testamentowego – z chwilą wykonania zapisu zwykłego, dalszego zapisu lub polecenia;

– przy nabyciu tytułem zachowku – z chwilą zaspokojenia roszczenia;

– przy nabyciu w drodze zapisu windykacyjnego – z chwilą uprawomocnienia się orzeczenia sądu stwierdzającego nabycie spadku, postanowienia częściowego stwierdzającego nabycie przedmiotu zapisu windykacyjnego, zarejestrowania aktu poświadczenia dziedziczenia lub wydania europejskiego poświadczenia spadkowego;

– przy nabyciu w drodze darowizny – z chwilą złożenia przez darczyńcę oświadczenia w formie aktu notarialnego, a w razie zawarcia umowy bez zachowania przewidzianej formy – z chwilą spełnienia przyrzeczonego świadczenia; jeżeli ze względu na przedmiot darowizny przepisy wymagają szczególnej formy dla oświadczeń obu stron, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą złożenia takich oświadczeń;

– przy nabyciu z polecenia darczyńcy – z chwilą wykonania polecenia;

Przepisy stanowią również, że jeżeli nabycie następuje w częściach, to obowiązek podatkowy powstaje z chwilą nabycia poszczególnych części.

Kto jest zwolniony z podatku od dziedziczenia i darowizny? Co trzeba zrobić by nie płacić podatku?

Część osób bliskich wobec siebie może uniknąć konieczności odprowadzenia podatku, jeżeli dokona odpowiedniego zgłoszenia. Zgłoszenia dokonuje się właściwemu Naczelnikowi Urzędu Skarbowego na urzędowym formularzu – druk SD-Z2, który możesz pobrać także tutaj.

Zwalnia się od podatku nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych przez małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę, jeżeli:

1) zgłoszą nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego w terminie 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego, a w przypadku nabycia w drodze dziedziczenia – w terminie 6 miesięcy od dnia uprawomocnienia się orzeczenia sądu stwierdzającego nabycie spadku,

2) w przypadku, gdy przedmiotem nabycia tytułem darowizny lub polecenia darczyńcy są środki pieniężne, a wartość majątku nabytego łącznie od tej samej osoby w okresie 5 lat poprzedzających rok, w którym nastąpiło ostatnie nabycie, doliczona do wartości rzeczy i praw majątkowych ostatnio nabytych, przekracza kwotę wolną od podatku – udokumentują ich otrzymanie dowodem przekazania na rachunek płatniczy nabywcy, na jego rachunek, inny niż płatniczy, w banku lub spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej lub przekazem pocztowym.

Uwaga: Jeżeli nabywca dowiedział się o nabyciu własności rzeczy lub praw majątkowych po upływie terminów, o których mowa wyżej, zwolnienie, o którym mowa, stosuje się, gdy nabywca zgłosi te rzeczy lub prawa majątkowe naczelnikowi urzędu skarbowego nie później niż w terminie 6 miesięcy od dnia, w którym dowiedział się o ich nabyciu, oraz uprawdopodobni fakt późniejszego powzięcia wiadomości o ich nabyciu.

Obowiązek zgłoszenia nie obejmuje przypadków, gdy:

– wartość majątku nabytego łącznie od tej samej osoby lub po tej samej osobie w okresie 5 lat, poprzedzających rok, w którym nastąpiło ostatnie nabycie, doliczona do wartości rzeczy i praw majątkowych ostatnio nabytych, nie przekracza kwoty wolnej od podatku (patrz wyżej).

– nabycie następuje na podstawie umowy zawartej w formie aktu notarialnego albo w tej formie zostało złożone oświadczenie woli jednej ze stron.

Autor

Marcin Czwakiel

Adwokat, specjalista prawa spadkowego i karnego.