Ograniczone prawa rzeczowe.

Ograniczone prawa rzeczowe to ogólna, prawna nazwa obejmująca tzw. prawa na rzeczy cudzej. Prawa te określone są w Kodeksie cywilnym i należą do nich:

1. użytkowanie,
2. służebność,
3. zastaw,
4. spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu,
5. hipoteka.

Niektóre prawa umożliwiają korzystanie z rzeczy, jednocześnie gwarantując władztwo nad nimi osobie uprawnionej (użytkowanie). Inne stanowią pewien rodzaj zabezpieczenia wierzytelności. Temu drugiemu celowi służą hipoteka oraz zastaw, których ustanowienie na rzeczy umożliwia zaspokojenie roszczenia z obciążonej takim prawem rzeczy.  

Ograniczone prawa rzeczowe mogą być ustanawiane w określone przepisami prawa sposoby. W niektórych sytuacjach, wymagane jest również dokonanie stosownych wpisów w księdze wieczystej obciążonej danym prawem nieruchomości.

Ograniczone prawo rzeczowe powstać może w wyniku wielu zdarzeń prawnych. Może zaistnieć na mocy:

– orzeczenia sądowego,
– decyzji administracyjnej, a także
– umowy właściciela z osobą, która nabywa prawo.

W przypadku ograniczonych praw rzeczowych nie obowiązuje jednak ogólna zasada swobody zawierania umów.

Niektóre ograniczone prawa rzeczowe mogą zostać przeniesione na inną osobę, inne nie. Prawa te mogą także wygasnąć, czyli przestać istnieć. Dzieje się tak najczęściej, gdy zabezpieczona prawem rzeczowym wierzytelność wygaśnie (np. gdy kredyt zostanie spłacony to wykreśleniu podlega hipoteka zabezpieczająca spłatę tego kredytu). Prawa te mogą wygasnąć także w inny sposób. Przykładowo prawo użytkowania może wygasnąć z upływem terminu, na jaki zostało ustanowione. Z kolei służebność osobista wygasa z chwilą śmierci uprawnionej osoby.

Tak więc ograniczone prawa rzeczowe, obciążają daną rzecz w określonych prawem sposób.

Co dzieje się w sytuacji, gdy rzecz jest obciążona więcej niż jednym prawem?

Jeżeli więcej praw rzeczowych obciąża tę samą rzecz (np. kilka hipotek wpisanych na nieruchomości) to prawo ustanowione wcześniej, ma pierwszeństwo przed prawem ustanowionym później.

Kolejność pierwszeństwa praw, może zostać zmieniona, jednak taka zmiana wymaga zawarcia osobnej umowy, pomiędzy osobą ustępującą pierwszeństwa, a osobą uzyskującą pierwszeństwo.

Autor

Marcin Czwakiel

Adwokat, specjalista prawa spadkowego i karnego.