Dobrowolne poddanie się karze w postępowaniu przygotowawczym

Prawo do dobrowolnego poddania się karze.

Prawo do dobrowolnego poddania się karze przez podejrzanego w postępowaniu przygotowawczym, czy też przez oskarżonego w postępowaniu sądowym, polega generalnie rzecz ujmując na uzgodnieniu z prokuratorem, lub z prokuratorem i pokrzywdzonym, wymiaru kary i środków karnych, na które zostaniesz skazany, w przypadku, gdy sąd wniosek taki uwzględni. Twoje prawo w tym zakresie jest jednakże ograniczone wskazanymi w ustawie warunkami, które muszą być spełnione, aby Twoje poddanie się dobrowolnie karze było skuteczne. Inne ograniczenia obowiązują, jeżeli chcesz się poddać dobrowolnie karze w postępowaniu przygotowawczym /śledztwie lub dochodzeniu/, a inne w postępowaniu sądowym.

Prawo do dobrowolnego poddania się karze w postępowaniu przygotowawczym.

W przypadku, gdy zamierzasz dobrowolnie podać się karze, to istnieją dwie drogi prowadzące do osiągnięcia tego celu, w zależności od postawy przyjętej przez Ciebie w toku postępowania przygotowawczego:

Przyznanie się do winy.

a/. Jeżeli przyznałeś się do winy – to prokurator ma możliwość wystąpienia do sądu z wnioskiem o wydanie wyroku skazującego. W takiej sytuacji nie jest wnoszony, przeciwko Tobie, akt oskarżenia. Sąd wydaje wyrok na posiedzeniu a nie na rozprawie. Twoja obecność na posiedzeniu nie jest obowiązkowa.

Twoje przyznanie się do winy musi być jednoznaczne i bezwarunkowe. Z wyjaśnień, które złożyłeś w postępowaniu przygotowawczym musi wynikać także, że zarzut Ci przedstawiony w pełni zrozumiałeś, a nadto zobowiązany jesteś do przedstawienia i wyjaśnienia wszystkich okoliczności sprawy związanych z zarzucanym Ci przestępstwem. Nie wystarczy zatem samo „suche” przyznanie się do winy.

Czy muszę składać wyjaśnienia?

Tak, a dodatkowo Twoje wyjaśnienia muszą być wiarygodne, w tym sensie, że w ich świetle, wskazane przez Ciebie okoliczności i Twoja wina nie budzą żadnych wątpliwości.

Oczywiście wniosek taki zawiera ustalenia w zakresie kary, którą zgodziłeś się ponieść. Dotyczy to ustaleń nie tylko w zakresie kary głównej / również w zakresie każdego z czynów Ci zarzucanych i kary łącznej /, ale także środków karnych np. zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych czy nakazu okresowego opuszczenia lokalu zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym. Jeżeli przestępstwem została wyrządzona szkoda, to wniosek będzie także zawierał ustalenia związane z obowiązkiem naprawienia przez Ciebie szkody / w całości lub części / ze wskazaniem kwoty, którą będziesz musiał wpłacić na rzecz pokrzywdzonego. Możesz, ale nie musisz, uzgodnić również kwestię kosztów i opłat sądowych / np. zwolnienia z nich w całości lub części /. Jest to często pomijana w ustaleniach kwestia. Pamiętać jednak należy, że w niektórych przypadkach koszty te mogą być znaczne / np. koszty opinii biegłych z zakresu rekonstrukcji wypadków drogowych, budownictwa czy też rachunkowości są bardzo wysokie /.

Czy uwzględnienie wniosku przez Sąd to formalność?

Niestety nie. Pamiętaj! Pomimo ustalenia treści wyroku z prokuratorem sąd może, ale nie musi, wniosku tego uwzględnić. Jeżeli sąd wniosku nie uwzględni, to zwraca akta sprawy prokuratorowi, a nie wyznacza rozprawę i prowadzi postępowanie sądowego. Zwrot sprawy prokuratorowi nie oznacza, że nie może on ponownie wystąpić do sądu z tym samym wnioskiem. Może to mieć miejsce np. w sytuacji, kiedy zostaniesz ponownie przesłuchany i wyjaśnisz dodatkowo wszystkie okoliczności przebiegu zdarzenia /np. brak wyjaśnień mógł stanowić przyczynę nieuwzględnienia złożonego wniosku/. 

Brak przyznania się do winy.

b/. Jeżeli nie przyznałeś się do winy – to prokurator, kierując do sądu przeciwko Tobie akt oskarżenia, może dołączyć jednocześnie wniosek o wydanie wyroku skazującego bez przeprowadzania rozprawy. Wniosek taki będzie zawierał uzasadnienie wskazujące na to, że okoliczności popełnienia przez Ciebie czynu zarzuconego Ci w akcie oskarżenia nie budzą wątpliwości tak, jak i wątpliwości nie budzi Twoja wina. Przecież Twoje sprawstwo, wina i okoliczności popełnienia czynu zabronionego mogą wynikać z innych dowodów zgromadzonych w sprawie. Nie muszą wynikać z Twoich wyjaśnień. Oczywiście organy ścigania dążą przede wszystkim do tego abyś, co najmniej, przyznał się do popełnienia przestępstwa. Twoje milczenie w sprawie / odmowa składania wyjaśnień / nie może być jednak interpretowana na Twoją niekorzyść i nie może wywoływać dla Ciebie negatywnych skutków procesowych. Nic nie stoi zatem na przeszkodzie, aby wystąpienie z wnioskiem o dobrowolne poddanie się karze było skuteczne pomimo tego, że do popełnienia czynu, i tym samym do winy, się nie przyznajesz.  Pozostałe warunki dobrowolnego poddania się karze są tożsame z przestawionymi już wyżej.

Pamiętaj! Pomimo uzgodnienia wniosku z prokuratorem sąd wniosku może nie uwzględnić. W takiej sytuacji, ponieważ wniosek jest tylko załącznikiem do aktu oskarżenia, sąd prowadzi „normalne” postępowanie sądowe i dopiero po jego przeprowadzeniu wydaje wyrok, który oczywiście nie musi być zgodny z ustaleniami, które poczyniłeś z prokuratorem.

Rozpoznając wniosek prokuratora / obojętnie w jakim trybie został on przez niego złożony / sąd bierze zawsze pod uwagę czy zaproponowana kara prowadzi do osiągnięcia celów postępowania karnego. Jak to należy rozumieć? Z jednej strony celem takiego postępowania jest ukaranie sprawcy w sposób, który będzie zapobiegał popełnieniu przez niego kolejnego przestępstwa w przyszłości, zaś z drugiej strony wymierzona kara będzie oddziaływała odstraszająco na inne osoby. Zawsze też sąd ustala czy prawa i interesy podejrzanego zostały należycie zabezpieczone, a czyni to poprzez sprawdzenie czy wysokość szkody wyrządzonej została ustalona w sposób odpowiedni i prawidłowy oraz czy obowiązek naprawienia szkody został ustalony w odpowiedniej wysokości i znalazł odzwierciedlenie we wniosku o dobrowolne poddanie się karze.

Czy na dobrowolne poddanie się karze wymagana jest zgoda pokrzywdzonego?

Uwaga! Uwzględnienie Twojego wniosku nie jest zależne od stanowiska pokrzywdzonego. Jego zgoda na dobrowolne poddanie się karze nie jest potrzebna. We wskazanych wyżej trybach postępowania interesy pokrzywdzonego „zabezpiecza” prokurator i, akceptując wniosek, sąd.

Uwaga! Jeżeli zostałeś pouczony o możliwości dobrowolnego poddania się karze / a taki obowiązek spoczywa na przesłuchującym, który winien Ciebie poinformować o tym prawie przed rozpoczęciem pierwszego przesłuchania w charakterze podejrzanego /, to równocześnie powinieneś być pouczony o skutkach skorzystania z tego prawa. Chodzi o to, że w sytuacji, gdy sąd uwzględni wniosek o dobrowolne poddanie się karze i wyda wyrok zgodnie z uzgodnieniami, to w przypadku, gdy po wydaniu wyroku zmienisz zdanie, Twoje prawo do złożenia apelacji zostało ograniczone. Ograniczenie nie dotyczy samej możliwości złożenia przez Ciebie apelacji od takiego wyroku. Ograniczenie dotyczy tego, ze apelacji nie możesz powoływać się na dwie jej podstawy:

– błędu w ustaleniach faktycznych stanowiących podstawę wydania wyroku – czyli, bardzo ogólnie rzecz ujmując, nie możesz kwestionować ustaleń i okoliczności przyjętych przez sąd, przy akceptacji Twojego wniosku, potwierdzających i uznających Twoje sprawstwo i winę,

– rażącą niewspółmierność wymierzonej Ci kary lub zastosowanego środka karnego / np. zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych w określonym czasie /.

Pamiętaj! Twój wniosek o dobrowolne podanie się karze w postępowaniu przygotowawczym może dotyczyć również warunkowego umorzenia postępowania przez sąd.

Uwaga! W trybie opisanym wyżej istnieje możliwość dobrowolnego poddania się karze tylko i wyłącznie w przypadku, gdy czyn Ci zarzucany stanowi występek a nie zbrodnię. Zbrodnią jest czyn, który jest ustawowo zagrożony karą pozbawienia wolności nie krótszą niż 3 lata albo karą surowszą. Czyny nieobjęte wskazanym wyżej zagrożeniem kwalifikowane są jako występki.

Tutaj dowiesz się jak wygląda kwestia dobrowolnego poddania się karze w postępowaniu sądowym.

Autor

Wiesław Czwakiel

Adwokat, specjalista prawa karnego, gospodarczego, rodzinnego i prawa pracy.