Poręczenie majątkowe i społeczne w postępowaniu karnym

Poręczenie stanowi bardzo ważny element w procesie przeprowadzania postępowań karnych. Pozwala uniknąć środka zapobiegawczego w postaci tymczasowego aresztowania, dzięki stworzeniu zabezpieczenia finansowego lub zapewnienia o dobrej woli oskarżonego i nie sprawianiu jakichkolwiek problemów podczas postępowania dokonanego przez wpływową, wiarygodną osobę. Dwa główne rodzaje poręczeń to poręczenie majątkowe oraz poręczenie społeczne. Różnią się one co do zasady, ale mają, najogólniej rzecz ujmując, ten sam cel – umożliwienie oskarżonemu oczekiwania na zakończenie całej procedury i wydanie wyroku w relatywnie komfortowych warunkach.

Poręczenie majątkowe w sprawie karnej

Poręczenie majątkowe zgodnie z odpowiednimi zapisami KPK to po prostu zabezpieczenie finansowe prawidłowości przebiegu postępowania karnego. Ma zapewnić, że osoba za którą poręczono nie ucieknie, nie będzie się ukrywała i nie będzie utrudniała postępowania karnego. Takie poręczenie może zastosować w uzasadnionej sytuacji prokurator lub sąd wydając odpowiednie postanowienia.

Przedmiotem poręczenia w wersji majątkowej są przede wszystkim pieniądze (chociaż nie tylko, o czym mowa w dalszej części artykułu). Instytucja ta polega na tym, że aby umożliwić oskarżonemu uniknięcie tymczasowego aresztowania, należy wpłacić kwotę w wysokości ustalonej przez sąd lub prokuraturę. Ostateczny jej poziom powinien odpowiadać możliwościom finansowym oskarżonego, co chroni go przed zaporową stawką. Jeżeli chodzi o podstawowe warunki poręczenia majątkowego, niezwykle ważnych jest w tym miejscu kilka kwestii:

• Pamiętaj, że kwotę poręczenia (zwanego również kaucją) można negocjować. Oczywiście wynik tych negocjacji zależy od wielu czynników i niekoniecznie łatwo jest wpłynąć na ostateczną decyzję, jednak warto wiedzieć, że przewidziana jest taka możliwość – może to robić oskarżony we własnej osobie lub reprezentujący go obrońca.
• Wpłaty dokonać może dowolna osoba z otoczenia oskarżonego. Może to być bliska, dalsza rodzina, a nawet obca osoba. Nie ma pod tym względem żadnych ograniczeń.
• Przedmiotem poręczenia mogą być również środki w walucie obcej.

Warto podkreślić, że poręczeniem majątkowym może być również hipoteka na nieruchomości. I nie chodzi tu wyłącznie o majątek należący do oskarżonego. Kluczową kwestią jest tu oczywiście zgoda właściciela nieruchomości, która ma zostać hipotecznie obciążona. Warunki poręczenia majątkowego spełnia również zabezpieczenie w postaci papierów wartościowych czy poręczenie na czeku.

Poręczyciel, czyli osoba, która dokonuje wpłaty lub świadczy własnym majątkiem za oskarżonym, musi podpisać protokół z przyjęcia poręczenia, jednak nie spoczywają na nim żadne szczególne obowiązki. Pojawiają się one natomiast naturalnie w odniesieniu do osoby oskarżonej. Warunkiem uchylenia aresztu dzięki poręczeniu jest jej dobre zachowanie – chodzi tutaj głównie o brak próby ucieczki, ukrywania się, a także utrudniania postępowania w jakikolwiek inny sposób.

Niezwykle istotny jest fakt, że wpłacone środki podlegają całkowitemu zwrotowi, a nawet są powiększone o niewielkie odsetki. Jeżeli wystąpiła opisana powyżej sytuacja, w której poręczenie wpłacone zostało w obcych walutach, to zwrot powinien być dokonany dokładnie w takiej samej postaci. W niektórych okolicznościach można środki podlegające zwrotowi przeznaczyć na cele związane z toczącym się procesem – czyli na uiszczenie zasądzonej grzywny lub pokrycie kosztów procesowych (warto przy tym pamiętać, że istnieje możliwość rozłożenia grzywny na raty). Ogólnie rzecz biorąc, zwrot pieniędzy dokonywany jest po zakończeniu postępowania karnego.

Poręczenie społeczne

Poręczenie społeczne, jak zostało już nadmienione, ma zupełnie inną formę, lecz podobny cel. Chodzi o zapobiegnięcie tymczasowemu aresztowaniu poprzez zapewnienie grupy osób, że przebieg postępowania karnego nie będzie zakłócony. Zabezpieczenia nie stanowią tutaj zatem wymierne środki finansowe, a wyłącznie deklaracja oraz dobre imię poręczyciela. Kto może dokonać takiego zapewnienia?

• Pracodawca – jest to siłą rzeczy osoba, która zna swojego pracownika, wie, jak się zachowuje, a więc dla sądu jest wiarygodnym poręczycielem.
• Przedstawiciel uczelni (w przypadku studentów lub pracowników) – może to być rektor lub inna osoba o dobrej opinii oraz dużym znaczeniu w uczelnianych strukturach.
• Dyrektor lub przedstawiciel szkoły – sprawa ma się podobnie, jak w przypadku uczelni.
• Organizacja, do której należy oskarżony – jej przedstawiciel (najczęściej przewodniczący lub inna osoba pełniąca funkcję w organizacji), jeżeli ma pewność co do zachowania się członka organizacji, może dokonać stosownego zapewnienia.

Poręczycielem stać się może również osoba godna zaufania. Taką osobą może być każdy członek rodziny osoby, której postawione są zarzuty. Może być to także osoba obca, która posiada określoną pozycję. Ważne jest, aby nie miała ona wcześniej konfliktów z prawem. Nie musi zatem być to poseł albo ksiądz. Powinna być to jednak osoba mająca dla oskarżonego jakiś autorytet np. nauczyciel, wykładowca, mistrz rzemieślniczy.

Czego dokładnie dotyczy takie poręczenie? Osoby, które wstawiają się za oskarżonym, zapewniają, że nie będzie on utrudniał postępowania karnego oraz będzie stawiał się na każde wezwanie organów ścigania lub sądu. Poręczenie społeczne stosuje prokurator lub sąd, lecz odbywa się to wyłącznie na wniosek oskarżonego lub jego obrońcy. We wniosku musi być wskazana osoba, która weźmie na siebie obowiązki wynikające z poręczenia. Osoba ta musi oczywiście wyrazić zgodę na przyjęcie tych obowiązków.

Obowiązki poręczyciela

W efekcie pozytywnego rozpatrzenia wniosku poręczyciel zostanie powiadomiony, dlaczego organy ścigania lub sąd interesują się daną osobą. Z czynności dotyczących poręczenia sporządza się protokół. Obowiązkiem poręczyciela jest powiadomienie organów ścigania lub sądu w przypadku, gdy otrzyma informacje, że osoba objęta poręczeniem nie wywiązuje się ze swoich obowiązków, a zatem łamie wskazane powyżej zasady (ukrywa się, uchyla od stawiania na wezwanie itp.).

Jeżeli takie niewłaściwe zachowanie będzie miało miejsce i zostanie odkryte, natychmiast dowiaduje się o tym również udzielający poręczenia. W określonych sytuacjach może zostać powiadomiony również jego przełożony (jeżeli poręczyciel zaniedbał on swoich obowiązków).

Podsumowanie

Poręczenie to niezwykle ważny składnik (tzw. instytucja) postępowania karnego, który może doprowadzić do zmiany środków zapobiegawczych na mniej uciążliwe dla oskarżonego. Podstawową różnicę stanowi zazwyczaj przedmiot poręczenia – w modelu majątkowym mogą to być pieniądze, hipoteka czy zabezpieczenie w postaci papierów wartościowych, natomiast w poręczeniu społecznym liczy się słowo i deklaracja osoby posiadającej pewien autorytet.

Jeżeli potrzebujesz więcej informacji lub niezbędne jest sporządzenie profesjonalnego wniosku o poręczenie, zapraszamy do kontaktu z naszą kancelarią. Zajmujemy się takimi sprawami od lat, a nasze doświadczenie przekłada się na dużą skuteczność w działaniu.

Autor

Wiesław Czwakiel

Adwokat, specjalista prawa karnego, gospodarczego, rodzinnego i prawa pracy.