Prawo pokrzywdzonego do żądania odszkodowania i zadośćuczynienia.

Bardzo często się zdarza, że w wyniku popełnienia przestępstwa pokrzywdzony poniósł szkodę materialną lub też osobistą. Jako pokrzywdzony powinieneś być pouczony, już przy pierwszym postępowaniu, że masz możliwość złożenia wniosku o zasądzenie na Twoją rzecz obowiązku naprawienia szkody lub zadośćuczynienia za doznaną krzywdę.

Wniosek taki możesz złożyć już w toku postępowania przygotowawczego. Jeżeli o tym zapomniałeś, to istnieje też możliwość złożenia wniosku, po skierowaniu sprawy z aktem oskarżenia do sądu.

Musisz złożyć wniosek najpóźniej do czasu zamknięcia przewodu sądowego.

Jak rozpoznać, że doszło do zamknięcia przewodu sądowego?

Z tym momentem mamy do czynienia, gdy sąd po przeprowadzenia wszystkich czynności dowodowych, zadaje stronom pytanie: czy są jeszcze jakieś inne wniosku dowodowe? Po usłyszeniu, od wszystkich stron i ich pełnomocników obecnych na rozprawie, negatywnej odpowiedzi sąd stwierdza: zamykam przewód sądowy i udzielam głosu stronom. Wówczas rozpoczynają się przemowy stron, przy czym przemowę zaczyna prokurator.

Co powinien zawierać wniosek o zasądzenie odszkodowania lub zadośćuczynienia?

Sam wniosek nie musi mieć jakieś szczególnej formy. Warto złożyć go na piśmie, chociaż istnieje również możliwość złożenia wniosku ustnie, do protokołu Twojego przesłuchania. Wystarczy abyś wskazał w nim, że żądasz odszkodowania lub zadośćuczynienia. Nie musisz wskazywać czy żądasz, aby zasądzono je w całości czy w części. Nie musisz też „wyceniać” tej szkody lub określać wysokości żądanego zadośćuczynienia.

Jeżeli złożyłeś taki wniosek już w toku postępowania przygotowawczego prokurator powinien uwzględnić ten fakt i wskazać go sądowi już w akcie oskarżenia.

Rzadkie sytuacje, o których warto wiedzieć.

Rzadko się zdarza, ale są takie sytuacje, że pomimo tego, że będziesz pokrzywdzonym to nie będziesz występował w postępowaniu w charakterze świadka. Tym samym nie będziesz miał możliwości, chyba że będziesz występował w charakterze oskarżyciela posiłkowego, składać zeznań na rozprawie głównej. O podwójnej roli pokrzywdzonego w postępowaniu sądowym napiszę wkrótce, w artykule związanym z prawami pokrzywdzonego w postępowaniu sądowym.

Może zdarzyć się również tak, że z różnych przyczyn, nie będziesz mógł stawić się do sądu i sąd ma wówczas możliwość przeprowadzenia dowodu z Twoich zeznań jedynie poprzez odczytanie Twoich zeznań złożonych w toku postępowania przygotowawczego. W takich przypadkach nie będziesz miał możliwości złożenia wniosku ustnie do protokołu. Masz jednak prawo do złożenia wniosku na piśmie, pomimo tego, że w sprawie nie będziesz występował w charakterze oskarżyciela posiłkowego.

Uwaga! Wniosek o zasadzenie na Twoją rzecz odszkodowania lub zadośćuczynienia może złożyć także prokurator. Niestety prokuratorzy często o takiej możliwości zapominają lub nie składają wniosku uznając, ze pokrzywdzony nie jest w jego złożeniu zainteresowany. Nie czekaj na to, co zrobi prokurator. Zabezpiecz swoje prawa składając taki wniosek.

Pamiętaj! Nic nie stoi również na przeszkodzie, aby złożone zostały dwa wnioski. Przez Ciebie i przez prokuratora. Złożenie wniosku przez prokuratora nie wyłącza możliwości złożenia wniosku przez Ciebie osobiście.

Ważne! Sąd nie zasądzi na Twoją rzecz ani odszkodowania ani też zadośćuczynienia, jeżeli wystąpiłeś już z żądaniem (roszczeniem), bezpośrednio związanym z popełnionym przestępstwem, będącym przedmiotem rozpoznania w postępowaniu karnym, do sądu cywilnego. Możliwa jest jednakże sytuacja odwrotna. Sąd w postępowaniu karnym zasądzi odszkodowanie, które nie pokrywa całości poniesionej przez Ciebie szkody lub zadośćuczynienie częściowe, które nie stanowi pełnego zadośćuczynienia za doznaną krzywdę. Nic wówczas nie stoi na przeszkodzie abyś dochodził dodatkowych, pełnych, roszczeń w postępowaniu cywilnym. 

Czy sąd musi rozpoznać złożony wniosek?

Jeżeli złożony został wniosek o odszkodowanie lub zadośćuczynienie, obojętnie przez Ciebie czy przez prokuratora, to na sądzie spoczywa obowiązek wydania wyroku w tym zakresie.

W przypadku, gdy nikt z osób uprawnionych nie złożył takiego wniosku, sąd może, ale nie musi, wydać w tej części orzeczenie. Przez osoby uprawnione do złożenia wniosku należy także rozumieć przedstawicieli stron postępowania: ustawowych dla małoletniego oraz opiekunów lub kuratorów osób ubezwłasnowolnionych. Oczywiście wniosek może złożyć w Twoim imieniu adwokat.

Autor

Wiesław Czwakiel

Adwokat, specjalista prawa karnego, gospodarczego, rodzinnego i prawa pracy.