Dobrowolne poddanie się karze w postępowaniu sądowym

Prawo do dobrowolnego poddania się karze w postępowaniu sądowym.

Jeżeli nie wykorzystałeś możliwości dobrowolnego poddania się karze w postępowaniu przygotowawczym, a następnie przemyślałeś sprawę uznając, że źle zrobiłeś, to nic straconego. Możesz dobrowolnie poddać się karze również w toku postępowania sądowego.

W jaki sposób możesz do tego doprowadzić?

Po wniesieniu aktu oskarżenia do sądu przez prokuratora lub inny uprawniony organ procesowy, sąd dokonuje wstępnej kontroli dokumentów, a następnie kieruje sprawę na rozprawę. Mówiąc w wielkim skrócie, rozprawa rozpoczyna się od odczytania aktu oskarżenia przez oskarżyciela, a następnie, w pierwszej kolejności, sąd otwiera przewód sądowy, co oznacza rozpoczęcie postępowania dowodowego. Pierwsze dowody, które sąd przeprowadza, są to dowody z wyjaśnień oskarżonego lub oskarżonych. Wszystkie pozostałe dowody przeprowadzane są po zakończeniu składania wyjaśnień przez wyżej wymienione strony postępowania. 

Chęć dobrowolnego poddania się karze musisz sądowi zasygnalizować.

Robisz to składając odpowiedni wniosek. Wniosek taki możesz złożyć na piśmie /nawet już w momencie, kiedy otrzymałeś odpis aktu oskarżenia/ lub też ustnie do protokołu rozprawy. Wniosek taki w Twoim imieniu może złożyć też Twój obrońca. Jeżeli wniosek złożył Twój obrońca to jego treść musisz jednoznacznie potwierdzić osobiście /jeżeli jesteś obecny na rozprawie/ lub też pisemnie wskazując, że treść wniosku jest znana, rozumiesz jego treść i w pełni akceptujesz.

Złożony wniosek powinien zawierać szczegółowe określenie kary, której zamierzasz się poddać. Dotyczy to zarówno kary głównej jak i środków karnych / np. zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych /. Nie będzie z tym problemu, jeżeli zarzucono Ci jeden czyn. Problem może pojawić się, gdy zarzucono Ci wiele czynów. Wówczas taki wniosek musi indywidualizować kary, co do każdego z czynów.  Sąd, co do zasady, nie może korygować Twojego wniosku, może natomiast wezwać Cię o jego uzupełnienie wskazując, jakie jeszcze elementy, zadaniem sądu, Twój wniosek powinien zawierać. Co więcej, sąd może uzależnić pozytywne rozpoznanie wniosku od uwzględnienia przez Ciebie wskazanych przez sąd zmian. Jeżeli będziesz miał problem ze sformułowaniem wniosku lub jego konkretyzacją, masz prawo wystąpić o udzielenie Ci pomocy prawnej przez wyznaczonego przez sąd adwokata z urzędu.

Pamiętaj! Sąd może wyznaczyć Ci obrońcę z urzędu, celem prawidłowego sformułowania lub uzupełnienia wniosku o dobrowolne podanie się karze, bez względu na Twoją sytuację materialną.

Twoja sytuacja materialna może nie uzasadniać przyznania Ci pomocy prawnej z urzędu w toku całego postępowania sądowego, ale nie stoi to na przeszkodzie uznaniu, że do tej konkretnej czynności procesowej / złożenia wniosku o dobrowolne poddanie się karze / pomoc taka może być Ci udzielona.

Składając wniosek należy uważać albowiem jesteś ograniczony terminem, do którego wniosek możesz skutecznie złożyć. Możliwość złożenia przez Ciebie wniosku istnieje do czasu zakończenia składania pierwszych wyjaśnień przez Ciebie. W sytuacji, gdy jest kilku współoskarżonych, to skutecznie możesz złożyć wniosek do czasu zakończenia składania pierwszych wyjaśnień przez ostatniego ze współoskarżonych.

Dodatkowo możliwość złożenia takiego wniosku ograniczona jest zagrożeniem przewidzianym dla danego przestępstwa. Zbrodnie, inaczej, niż gdy wniosek składany jest w postępowaniu przygotowawczym, nie są całkowicie wyłączone z tej możliwości. Wyłączone są jednak zbrodnie, co, do których ustawowo przewidziano zagrożenie karą 25 lat pozbawienia wolności lub karą dożywocia.

Czy musisz być obecny na rozprawie osobiście i składać wyjaśnienia?

Nie. Twoja obecność na rozprawie nie jest wymagana. Jeżeli nie stawisz się na rozprawę to sąd przeprowadzi dowód z Twoich wyjaśnień, złożonych w toku postępowania przygotowawczego, poprzez ich odczytanie. Tak samo sąd postąpi, jeżeli na rozprawę wprawdzie się stawisz, ale skorzystasz z przysługującego Ci prawa i odmówisz składania wyjaśnień. 

Pamiętaj! Twój wniosek złożony na rozprawie może zostać pozytywnie rozpoznany nawet w sytuacji, gdy nie uwzględniono wcześniejszego Twojego wniosku o dobrowolne poddanie się karze złożonego w toku postępowania przygotowawczego.

Czy składając wniosek od dobrowolne poddanie się karze muszę mieć zgodę prokuratora lub pokrzywdzonego?

Zgoda prokuratora i pokrzywdzonego nie jest konieczna. Mogą oni jednak sprzeciwić się pozytywnemu rozpoznaniu wniosku.

Jak ten zapis ustawowy należy rozumieć?

Jeżeli chodzi o prokuratora to sprawa jest dosyć jasna. Jego sprzeciw musi być jednoznaczny. Nie musi on tłumaczyć swojego stanowiska. Jeżeli prokurator w ogóle się nie wypowie w zakresie wniosku albo, jeżeli pozostawi rozpoznanie wniosku do dyspozycji sądu, to takie zachowanie się prokuratora jest traktowane, jako brak jego sprzeciwu. Co w sytuacji, gdy prokurator nie uczestniczy w rozprawie / takie sytuacje są bardzo częste w przypadku spraw związanych z popełnieniem drobnych przestępstw /? Jeżeli złożyłeś wniosek na piśmie to należy przyjąć, że sąd przekazał kopie Twojego wniosku prokuratorowi. Jego nieobecność na rozprawie lub brak pisemnie złożonego sprzeciwu nie zamyka drogi do pozytywnego rozpoznania wniosku.

W zakresie wniosku pokrzywdzony ma takie same prawa jak prokurator.

Jeżeli złoży on sprzeciw to Twój wniosek w ogóle nie będzie rozpoznawany. Pokrzywdzony jest powiadamiany o terminie rozprawie wraz z informacją, że oskarżony ma możliwość zgłoszenia wniosku o dobrowolne poddanie się karze. Jeżeli pokrzywdzony na rozprawie jest nieobecny i ustalono, że odebrał on wezwanie wraz ze wskazaną wyżej informacją, to przyjmuje się, że pokrzywdzony nie zgłasza sprzeciwu. Twój wniosek w takim przypadku również może być pozytywnie rozpoznany.

Uwaga! Zarówno prokurator jak i pokrzywdzony zgłaszając sprzeciw do Twojego wniosku mogą wskazać modyfikacje wniosku, których zaakceptowanie przez Ciebie zmieni ich stanowisko w sprawie. Mogą np. wskazać, że zaakceptują karę pozbawienia wolności w większym wymiarze lub zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych na dłuższy okres. Jeżeli dojdziesz do porozumienia z prokuratorem i pokrzywdzonym w tym zakresie, to możesz zmienić swój wniosek w sposób przez nich wskazany. Pokrzywdzonemu najczęściej chodzi o naprawienie szkody / w jakiej wysokości / oraz o termin jej naprawienia. Zaakceptowanie jego propozycji często powoduje zmianę jego stanowiska na Twoją korzyść.

Należy zdawać sobie sprawę, że szybkie negocjacje z pokrzywdzonym przed salą rozpraw nie zawsze przynoszą pozytywny efekt. Jeżeli jednak widzisz możliwość porozumienia się z pokrzywdzonym, co do elementów wyroku, którymi on jest zainteresowany, to możesz złożyć wniosek o przekazanie sprawy przez sąd, w tym zakresie, do mediacji. Mediator może Ci pomoc w osiągnięciu porozumienia.

Rozpoznając Twój wniosek sąd bada jego zgodność pod względem formalnym, a następnie dokonuje oceny czy okoliczności popełnienia przestępstwa i Twoja wina nie budzą wątpliwości. W dalszej kolejności koncentruje się nad złożoną przez Ciebie propozycją kary, oceniając czy zaproponowana kara spełnia warunki prewencji ogólnej i szczególnej /, o których już wyżej pisałem /.

Pamiętaj! W tym trybie nie ma możliwości uzyskania wyroku w postaci warunkowego umorzenia postępowania.

Podobnie jak w przypadku dobrowolnego poddania się karze w toku postępowania przygotowawczego, w przypadku, gdy sąd uwzględni Twój wniosek, a Ty po pewnym czasie zmienisz zdanie i nie zgodzisz się z zapadłym wyrokiem, to składając apelację nie możesz podnosić zarzutu błędu w ustaleniach faktycznych ani rażącej niewspółmierności orzeczonej kary / szczegółowo pisałem o tym wyżej /.

Autor

Wiesław Czwakiel

Adwokat, specjalista prawa karnego, gospodarczego, rodzinnego i prawa pracy.